Trump'ın kararı Çin’in uçağın gelişmiş Amerikan teknolojisine erişebileceğine dair endişelere rağmen alındı. Krallığa yapılan satış, Çin’in Suudi Arabistan’ın en büyük ticaret ortağı olmasına karşın, Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın Washington ziyaretinde dün resmen doğrulandı.
Cumhuriyetçi yönetim içindeki bazı isimler, F-35’in Suudi Arabistan’a satılmasının israilin bölgedeki niteliksel askeri üstünlüğünü zedeleyebileceği konusunda uyardı.
Neden herkes bu uçağı istiyor?
F-35, pek çok uzman tarafından Amerika’nın en gelişmiş ve en üstün savaş uçağı olarak görülüyor. Demokrasi Savunma Vakfı’ndaki Askeri ve Politik Güç Merkezi Direktörü Bradley Bowman’a göre ABD’nin askeri sistemleri sürekli güncelleniyor; bu da yıllar önce çalınmış olabilecek sırların bugün geçerliliğini yitirdiği anlamına geliyor.
Bowman şöyle diyor:
“Bu yüzden 19 ortak ülke artık bu uçağa sahip ve Suudi Arabistan da onu istiyor. Eğer F-35, Çin casusluğu nedeniyle tamamen tehlikeye girmiş olsaydı, Suudiler satın almak istemezdi.”
Bowman’a göre F-35’i bu kadar güçlü yapan şey, düşman radarları tarafından tespit edilmesinin son derece zor olması:
“Seni göremiyorlarsa, seni vuramazlar.”
Ayrıca uçak, gelişmiş sensörlerle daha iyi hedef tespiti yapabiliyor ve savaş sırasında müttefik uçaklar ile kara birlikleri arasında ağ merkezli iletişim sağlayan sistemlere sahip.
F-35 fikri ilk ne zaman ortaya çıktı?
Fikir 1990’larda, birçok eski uçağın yerine geçecek yeni nesil bir savaş uçağı üretme hedefiyle ortaya çıktı. Bu uçağın, ABD Hava Kuvvetleri’nin belkemiğini oluşturan F-16’nın da yerini alması planlanıyordu. Tasarım, pilotların aynı görev içinde hem bombardıman hem hava muharebesi yapabilmesine olanak tanıyacak şekilde geliştirildi.
ABD Kongre Araştırma Servisi’ne göre F-35, “beşinci nesil” olarak tanımlanıyor ve radar izini azaltan gizlilik (stealth) teknolojisi, gelişmiş radarlar, ileri seviye sensör paketleri gibi donanımlara sahip.
İlk F-35 Lightning II yaklaşık 20 yıl önce Teksas’ın Fort Worth kentindeki üretim hattından çıktı. Uçağı, dünyanın en büyük savunma sanayi şirketi olan Lockheed Martin üretiyor.
Program maliyetleri yüksek mi?
Evet. F-35 programı, ABD Savunma Bakanlığı tarihinin en pahalı silah programı olarak biliniyor.
2023 yılında bir F-35’in birim fiyatı yaklaşık 77 milyon dolardı.
Program, yıllar boyunca büyük maliyet aşımları ve teslimat gecikmeleriyle gündeme geldi.
ABD Hükümet Hesap Verebilirlik Ofisi’nin geçen Eylül ayında yayımladığı rapora göre Savunma Bakanlığı, 2.470 uçağın bakım, işletme ve modernizasyon maliyetinin, 77 yıllık ömrü boyunca 2 trilyon doları aşacağını öngörüyor.
Ayrıca Lockheed Martin’in geçen yıl 110 uçak teslim ettiği ancak bu uçakların ortalama 238 gün gecikmeli teslim edildiği belirtildi (2023’te bu rakam 61 gündü).
Hangi ülkeler F-35’i kullanıyor veya satın aldı?
F-35’i hâlihazırda kullanan veya satın almak üzere anlaşma yapan ülkeler şunlar:
ABD, Birleşik Krallık, İtalya, Hollanda, Kanada, Avustralya, Danimarka, Norveç, Japonya, Güney Kore, israil, Belçika, Polonya, Singapur, Finlandiya, İsviçre, Almanya, Çekya, Yunanistan, Romanya ve son olarak Suudi Arabistan.
Satış süreci nasıl işliyor?
ABD yasalarına göre bir başkan, F-35 gibi büyük bir silah sistemi satmak için Kongre’yi resmen bilgilendirmek zorunda.
Kongre hem Temsilciler Meclisi hem de Senato tarafından satışın reddedilmesi yönünde karar çıkartırsa, satış iptal edilebilir.
Ancak başkan, Kongre’nin bu kararını veto etme hakkına sahip. Bu durumda satışın engellenmesi için Kongre’nin üçte iki çoğunlukla veto iptal etmesi gerekir.
Kongre Araştırma Servisi’ne göre ABD Kongresi, tarih boyunca bu mekanizmayı kullanarak hiçbir silah satışını durdurmamıştır.