On yıllardır süren baskın konumu artık sarsıntı geçiriyor; ticaret savaşları, Amerikan yaptırımlarının "silahlaştırılması" ve Washington’un yönettiği küresel finans sistemine duyulan güvensizlik, dolara yönelik baskıları artırıyor.
Bu bağlamda, Çin ve Rusya gibi büyük güçlerin öncülük ettiği ve ulusal para birimlerinin ticarette daha fazla kullanılması gibi sınır ötesi girişimler, doların küresel sistemdeki merkezî konumunu zayıflatma hedefiyle yürütülen daha derin stratejik bir dönüşümün parçası olarak görülüyor. ABD’nin uyguladığı geniş kapsamlı yaptırımlar sonrasında bu eğilim daha da belirginleşti.
Doların Sonu mu Geliyor?
Pekin’den gelen son açıklamalar, bu değişim niyetini açıkça ortaya koyuyor. Çin Merkez Bankası Başkanı Pan Gongsheng, çarşamba günü yaptığı açıklamada, yalnızca dolara dayanmayan, birden çok önemli para birimine dayalı yeni bir küresel finans sistemi kurulması yönündeki planı duyurdu. Doları ismen anmasa da, tek bir ülkenin para birimine aşırı bağımlılığın oluşturduğu küresel risklere dikkat çekti. Pan, bu tür yapısal dengesizliklerin uluslararası bir mali krize dönüşebileceğini vurguladı.
Trump ve Dolar Politikası
The New York Times’ın haberine göre, Donald Trump yönetimi, Amerikan ihracatını daha cazip hale getirmek için doların değerinin düşürülmesini destekliyordu. Nitekim dolar bu yıl euro karşısında %11 oranında değer kaybetti. Bu düşüş ticaret açığını azaltabilirken, aynı zamanda ABD'nin bütçe açığı bağlamında borçlanma maliyetini de artırabilir.
Yuan’ın Konumu
Çin para birimi yuan, hâlâ doların gölgesinde. Değerinin dolara bağlı kalması sayesinde, dolar düştüğünde yuan da düşüyor, bu da Çin’in ihracatını Avrupa ve diğer pazarlarda daha rekabetçi hale getiriyor. Ancak yuan, uluslararası ticarette hâlen ikincil konumda ve ticaret fazlası nedeniyle dolaşımdaki yuan’lar genellikle Çin’den mal alımında ya da Çin’e borç ödemede kullanılıyor.
Pan, baskın bir para biriminin her zaman jeopolitik krizlerde "haksız çıkar" amacıyla kullanılma tehlikesini taşıdığı uyarısında bulundu. Doların küresel gücü, büyük ölçüde uluslararası ticaretin finansmanında yaygın kullanımından kaynaklanıyor. Ancak Çin, kendi para birimini gerçek bir alternatif haline getirme yolunda ciddi zorluklarla karşı karşıya.
