Doğruhaber
Sudan'ın başkenti Hartum'da ve çeşitli şehirlerde 15 Nisan sabahı ordu ile paramiliter güç HDK arasında silahlı çatışmalar başladı. Çatışmalarda şimdiye kadar en az 83 kişi öldü, 1126 kişi yaralandı.
Orduyla Çatışan Hızlı Destek Güçleri Kim?
Sudan’da orduyla çatışan Hızlı Destek Güçleri (HDK), "Hamideti" lakaplı Sudan geçici Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı General Muhammed Hamdan Dagalu tarafından yönetiliyor. Ülke genelinde konuşlandığı noktalar ve karargahları bulunan paramiliter gücün yaklaşık 100 bin savaşçısı olduğu tahmin ediliyor. HDK, eski Sudan Devlet Başkanı Ömer el Beşir tarafından Darfur bölgesinde 2000'li yıllarda isyanı bastırmak için kullanılan Cancavid milislerinden türedi. Ülkede 2017'de HDK'yi bağımsız bir güvenlik gücü olarak meşrulaştıran bir yasa çıkarıldı. HDK, Nisan 2019'da Beşir'i deviren bir askeri darbeye katıldı ve General Dagalu kendisini ordu generali Abdülfettah Burhan başkanlığındaki bir yönetim konseyinin yardımcısı yapan bir yetki paylaşımı anlaşması imzaladı.
Ancak Burhan, Ömer el-Beşir rejiminden bazı simaları iktidardaki bazı önemli makamlara geri getirdi. Korgeneral Hamideti ise buna itiraz etti. HDK’nın sorumlu tutulduğu sivil ölümleri ve işlenen suçların cezasız kalmasına karşı protestolar ve darbenin ardından başlayan güç mücadelesi nedeniyle taraflar arasında gerilim başladı. Talepler üzerine HDK'nin düzenli orduya entegrasyonuna yönelik çalışmalar başladı. Bir anlaşma hazırlandı. Ancak İki taraf, başta yeni birleşik iktidarın liderliğini kimin üstleneceği meselesi olmak üzere çeşitli konularda anlaşmazlığa düştü.
Hamideti, kurulacak yönetime yeni sivil devlet başkanının liderlik etmesini talep ederken, Burhan Genelkurmay Başbakanı’nın liderlik etmesini istedi. Hamideti, HDK orduya entegre edilirken muhafazakar subayların ordudan çıkarılması çağrısında da bulundu.
Taraflar arasında gerilim artınca Sudan askeri reform çalışmasından çekildi. Taraflarca oluşturulan teknik komitelerin, HDK’nın entegrasyonuyla ilgili takvim üzerinde anlaşamamasıyla, Burhan ile Hamideti arasında sözlü tartışma başladı. Ordu, Orgeneral Burhan'ın başkomutan olarak kalması gerektiğini vurgularken HDK, başkomutanlığın nihai anlaşmanın imzalanmasından sonra isminin verilmesi beklenen sivil devlet başkanına devredilmesi konusunda ısrar etti.
Hamideti, ordunun yaptıklarını, sivil bir hükümet kurulmasını engelleme çabaları olarak nitelerken Burhan’ın iktidarda kalmayı planladığını söyledi. Askeri hazırlığın ardından da taraflar arasında çatışma patlak verdi.
BATI’NIN SUDAN’I BÖLME PLANI MI SAHNEDE
Sudan’da Beşir’i deviren darbenin ardından ekonomik ve siyasi istikrarsızlık arttı. Batı’nın yakından takip ettiği Sudan iç savaşa sürüklenirken Beşir’in ardından tartışılan Darfur, doğuda, ülkenin güneyinde ve başkent Hartum’u da kapsayacak kuzeyde Nil şeridinde ayrı devlet kurma planının yeniden yürürlüğe konulduğu iddia ediliyor.
SUUDİ ARABİSTAN VE BAE BU İŞİN NERESİNDE?
Suudi Arabistan yakından takip ettiği Sudan’da nasıl bir politika izliyor? Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, Beşir’in devrildiği darbenin ardından Sudan Askeri Geçiş Konseyi’ni resmen tanıyan ilk ülkelerdi. Mısır’da Müslüman Kardeşler’e karşı darbenin finansörlüğünü yapan ülke içerisinde ve Körfez ülkelerinde de Müslüman Kardeşler Hareketine yönelik operasyon başlatan Suudi Arabistan Sudan’da Beşir rejiminin devrilmesinde aktif rol oynadı. Libya ve Yemen’de Suudi Arabistan safında pozisyon alarak savaşan HDK’nın talepleri cazip gelse de Suudi Arabistan Sudan’da iç savaştan yana değil. Bu nedenle acil bir toplantı düzenlenerek taraflar çatışmayı sonlandırmaya davet edildi.
Suudi Arabistan’ın yakın müttefiki Mısır, Sudan ordusu ile birlikte Etiyopya baraj projesinden kaynaklanan sorunlar nedeniyle ortak askerî tatbikatlar yapıyor. Sudan’ın kuzeyinde bulunan Meravi Havaalanı'nda bazı Mısırlı askerler rehin alındı. HDK'den yapılan açıklamada, Mısırlı askerlerin güvende olduğu belirtilerek "Mısırlı askerleri, güvenlik normale dönünce teslim edeceğiz." ifadesi kullanıldı.
Bölge ülkelerini endişelendiren süreç başta Suudi Arabistan olmak üzere Sudan’da aktif rol oynayan ülkelerin girişimiyle uzlaşmaya gidebilir. Ya da yetkililerin 'uluslararası yardım' çağrısına karşı 13 yıl Darfur'da konuşlu kalan ve 2021'de çekilme süreci başlatan BM-Afrika Birliği Ortak Barış Gücü (UNAMID) aktifleşebilir.
SUDAN' IN BÖLÜNME SÜRECİ VE GÜNEY SUDAN'IN BAĞIMSIZLIĞI
1 Ocak 1956 tarihinde bağımsızlığını ilan eden Sudan’da, General Abud döneminde, Güney Sudanlıların siyasal katılım ve temsili bakımından uygulanan yanlış politikalar siyasi ayrılıklara zemin hazırladı.
20 Temmuz 2002’de Güney Sudan’ın birleşme ve ayrılma hakkının tanınması için self-determinasyon kararı alındı ve Machakos Protokolü’nün imzalanmasıyla birlikte iç savaş sona erdirildi. Ancak Garang, el-Beşir'in ölümünün ardından süreç tersine döndü. SPML/A’nın başına Salva Kiir’in geçmesiyle birlikte 9 Ocak 2011’de yapılan referandum sonucunda Güney Sudan, Sudan Cumhuriyeti’nden ayrılarak bağımsızlığını ilan etti.