ADEM YALÇİN / DOĞRUHABER – 2021 yılı eylül ayından beri Türkiye ekonomisinde dengeler bozuldu. Sürekli yükselen döviz, dışa bağımlı olduğumuz enerjide artan fiyatlar ve yüksek dövizin olumsuz katkısı, salgın ortamından çıkarken tarımda ve sanayide geride toparlanmayı gerektiren enkaz ve tüm bunların sonucu olarak rekorlar kıran enflasyon… Tabii ki bu durum sadece ülkemize has bir durum değil. Benzeri olayların yaşandığı dünyanın birçok ülkesinde son 30-40 yılın enflasyon rekorları kırılmaya devam ediyor. Ülkemizde son bir yılda hemen her ürünün fiyatı bir veya birkaç kere katlandı ne yazık ki. Daha üç gün önce elektrik ve doğalgaza gelen zamlar bundan sonra da yeni zam dalgalarının habercisi niteliğinde. Peki, bu süreçte vatandaş ne yapıyor? Geçimini sağlamak için ne gibi çarelere başvuruyor. İşte konuyla ilgili yeni yapılan bir araştırma ekonomi için adeta bir hastalık kadar tehlikeli olan “stokçuluk” alışkanlığının artık vatandaşa da bulaştığının emarelerini içeriyor. Söz konusu “Ağustos 2022’deki “Ucuz”un Peşinde” kamuoyu araştırması, Tüketici Birliği Federasyonu için İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süphan Nasır ve Doktorant Özge Seskir Güvendik tarafından yapıldı. Prof. Dr. Süphan Nasır’ın araştırma sonucuna dair değerlendirmelerinden bazı başlıklar şu şekilde oldu:
VATANDAŞ İNDİRİMİN PEŞİNDE
“Tüketicilerin %70.9’u indirimleri takip ederek tasarruf edebileceklerine inanmakta ve %58,8’i indirimli fiyatlı ürünleri bulmak için harcanan zaman ve çabayı tasarruf edilen paraya değer bulmaktadırlar. Öte yandan tüketicilerin %57,5’i alışveriş yaparken ürünlerin en ucuzunu bulmak için çaba harcamakta ve %59,8’i indirimli fiyatlardan yararlanmak için sıklıkla ya da her zaman birden fazla marketten alışveriş yaptıklarını ifade etmişlerdir. Tüketicilerin %74.1’i market alışverişlerinde indirimlere dikkat etmekte ve % 50,8’i en ufak bir ürün alırken bile market raflarındaki fiyatları karşılaştırıp kontrol etmektedirler. Katılımcıların %48’i market ürünlerini etiket fiyatından almak yerine indirime girmesini bekleyerek indirimli fiyattan satın almayı tercih ettiklerini ifade etmektedirler.”
ARTIK GENÇLER DE ZENGİNLER DE İNDİRİME DİKKAT EDİYOR
“Ankete katılan 25-34 yaş tüketicilerin %57,20’si, 18-24 yaş tüketicilerin ise %48’i market ürünlerini etiket fiyatından almak yerine indirime girmesini bekleyerek indirimli fiyattan satın alma yönünde kuvvetli bir eğilim göstermektedirler. Ankete katılan genç tüketiciler en ufak bir ürünü alırken bile market raflarındaki fiyatları karşılaştırıp kontrol ettiklerini belirtmişlerdir. İlgi çekici bir sonuç ise günümüz ekonomik koşulları artık üst gelir gruplarının da alışveriş ve marka alışkanlıklarını değiştirmektedir. Aylık hane geliri 50000 TL üstü olan tüketicilerin %65’i artan fiyatlar sebebiyle marka tercihlerini değiştirebiliyor ve düzenli olarak aldıkları marka yerine indirimde olan markayı satın aldıklarını belirtmişlerdir.”
STOKLAMA EĞİLİMİ ARTMAKTA
“Fiyatların hızla değiştiği ve arttığı ortamda tüketicilerin de indirimli ürünleri alıp stoklama eğilimlerinin arttığı görülmektedir. O an ihtiyaçları olmasa bile indirim varsa tüketicilerin %65,3’ü indirimli üründen daha fazla miktarda aldıklarını belirtmişlerdir. İlginç bir şekilde, stoklama eğilimi gösterenlerin hane toplam geliri 50000TL üstü olan üst gelir grupları ile 5500TL altı ya da 5500-6999 TL arasındaki dar gelirli tüketiciler olduğu görülmüştür.”
VATANDAŞTA FİYAT BELİRSİZLİĞİ ENDİŞESİ HAKİM
“Tüketicilerin gelecekte fiyatların ne olacağı ile ilgili belirsizlik algısının yüksek olduğu da görülmektedir. Tüketicilerin %73’ü fiyatların gelecekte nasıl olacağını tahmin edemediklerini belirtirken %75’i ise her zaman aldığı ürünü indirimde ise hemen alacağını çünkü bu düşük fiyattan gelecekte bulamayacağını düşünmektedir. Hatta tüketicilerin %74’ü indirimli ürünleri o an almazlarsa ilerleyen günlerde daha yüksek bir fiyat ödemek zorunda kalacaklarını ifade etmektedirler.”
TARIM KREDİ MARKETLERİNDEKİ İNDİRİMLER BEKLENEN ETKİYİ GÖSTERMEDİ
Prof. Dr. Nasır araştırmaya dair son değerlendirmesinde, Tarım Kredi Kooperatif Mağazalarındaki indirimli satışlar hakkında bir açıklama yaparak şu ifadeleri kullanıyor: “Katılımcıların %71,6’sı Tarım Kredi Kooperatiflerinde satışa sunulan indirimli ürünleri başka marketlerde daha ucuza bulabileceklerini düşünmektedir. Tarım Kredi Kooperatiflerinden alışveriş yapanlar da katılımcıların sadece %38,7 ‘lik bir bölümünü oluşturmaktadır.” Yapılan araştırma, araştırmayı yapan sayın Prof. Dr. Nasır’ın değerlendirmeleri ve sık sık DOĞRUHABER mikrofonları ile sokağın nabzını tuttuğumuz röportajlarda vatandaşların ifadeleri ile ortaya çıkan sonuç şu ki; vatandaş geçimini sağlayabilmek için indirimin peşinde koşuyor, bunun için zaman ve çaba harcıyor öte yandan da fiyat belirsizliği endişesiyle ne yazık ki “stokçuluk” yapıyor…