Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Meral Sönmezer konu hakkında şu bilgiler verdi:
Genetik özelliklerine göre farklılık gösteren 100 kadar farklı kan grubu ve subgrubu olmakla beraber evrensel olarak kabul görmüş 2 sınıflama vardır. ABO sistemine göre sınıflama ve Rh faktörüne sınıflama. Bu 2 faktörün birleşimine göre kan grubu belirlenir. En sık görülen uyumsuzluk Rh faktörüne göre olandır.
Rh faktörüne göre uyumsuzluk
Anne Rh (-) Negatif ve baba Rh (+) Pozitif ise anne karnındaki bebek %50-100 olasılıkla Rh (+) Pozitif olacaktır. Bunu belirleyen babanın homozigot ya da heterozigot olmasıdır. Anne ve bebek arasında meydana gelecek herhangi bir kan transferi sonrası annede bebeğin Rh (+) kanına karşı antikor dediğimiz koruyucu hücreler oluşur. Çoğunlukla ilk bebekte herhangi bir sıkıntı olmazken, ikinci bebekte eğer bebek pozitif olursa ve bu hücreler plasenta yoluyla bebeğe geçerse bebeğin kan hücrelerine saldırarak tahrip olmasına neden olur. Kan uyuşmazlığı gebelikte yoğun kanama geçiren yani düşük tehditi olan kadınlarda nadiren de olsa ilk gebelikte de sorun yaşanabilir. Anne kan grubunun Rh Negatif, babanın ise Rh Pozitif olması dışındaki hiçbir durumda Rh kan uyuşmazlığı olamaz.
Kan uyuşmazlığı problemi bebeğe nasıl zarar verir?
Anne ile bebek arasındaki alışverişten dolayı bebekten anneye kırmızı kan hücrelerinin geçmesi ile annede antikor oluşmasına Rh immunizasyonu denir. Annedeki bu antikorlar oluşan 2'nci gebelikte kordon bağı ile bebeğe geçer ve bebeğin kanındaki kırmızı kan hücrelerini parçalar. Oluşan kan hücresi yıkımından dolayı bebekte aşırı anemi ve bundan dolayı da kalp yetmezliği meydana gelir. Kan uyuşmazlığı için müdahale edilmezse bu tablo bebeğin ölümüyle sonuçlanabilir. Aşırı anemi ve kalp yetmezliği sonucunda hidrops fetalis tespit edilir. İmmün-hidrops fetalisin en bilinen sebebi Rh uygunsuzluğudur. Fetusun çeşitli dokularında sıvı birikmesine bağlı olarak ödemli bir hal almasıyla görülür. Fetusta cilt ödemi, asit, plevral efüzyon, perikardiyal sıvı birikmesi görülür. Bu duruma çoğunlukla polihidroamnios (bebeğin suyunun fazla olması) eşlik eder. Kan uyuşmazlığı olduğunda beraberinde sarılık da görülebilir. Normal sarılığın tersine kırmızı kan hücreleri antikorlar ile bağlandığı için şiddeti daha fazla olup ölümle de sonuçlanabilir.
Kan uyuşmazlığına karşı alınacak önlemler
- Kan uyuşmazlığı tedavisi veya önlenmesi için bilinmesi gereken en önemli şey öncelikle annenin ve babanın kan grubudur.
- Anne ve babanın arasında Rh uyuşmazlığı olması durumunda mutlaka indirekt coombs testi yapılmalı ve belirli aralıklarla test tekrar edilmelidir.
- Bebeğin kan grubu eğer Rh (+) pozitif ise, sonraki bebeği korumak için, doğumu takip eden 72 saat içerisinde mutlaka koruma iğnesi yapılmalıdır (rh hiper immünglobulin)
- Gebeliğin 28'inci haftasında erken korunma iğnesi yapılmalıdır.
- Annenin duyarlı olabilme ihtimalinden dolayı, gebeliğin erken aylarında kandaki antikor düzeyi kontrol edilir. Eğer değer yüksekse bebek mutlaka perinatoloji polikliniğinde takip edilmelidir.
- 3 aydan büyük düşüklerde immunglobulin iğnesi tam doz yapılmalıdır. İlk 3 aylık dönemde 6-8 haftadan sonra ceninde kırmızı kan hücreleri oluşmaya başladığından düşük doz yapılması yeterlidir.
- Tıbbi nedenlerle veya isteğe bağlı kürtajlarda da uyuşmazlık varsa mutlaka koruyucu iğne yapılmalıdır. Yöntem olarakta vakum sistemi kullanılmalıdır. (İLKHA)