Türkiye’de kayıtlı 200 bin civarında motokurye bulunuyor. E-Ticaret platformları, kargo şirketleri ve marketler başta olmak üzere motokurye kullanan işletmeler, ağırlıklı olarak 'esnaf kurye' modeli ile çalışıyor. Kuryelerin küçük bir kısmı, firmaların kendi çalışanı olarak görev yapıyor. Geriye kalan esnaf kuryeler, şahıs şirketini kurarak, şirketle iş ortaklığı sözleşmesi imzalıyor ve taşıdığı kargo kadar ücret alıyor. Mevcut sistem, şirketlerin kuryelere karşı bütün sorumluluğunu ortadan kaldırıyor. Kurye, iş kazası bile geçirse şirketin hiçbir sorumluluğu bulunmuyor. Şirketlerin kuryeleri kendi bünyesinde istihdam etmek istememeleri sebebiyle geliştirdikleri “esnaf kurye” modeli, sektördeki krizin ana sebebi olarak görülüyor. Aynı zamanda kuryeler, kendi araçlarını almak ve bu araçların her türlü bakım, sigorta, yakıt masraflarını da yapmak zorunda kalıyor.
BTK, bu krize çözüm bulmak maksadıyla geçtiğimiz yıllarda kargo ve posta şirketlerine yönelik olarak "yüzde 10 özmal" şartı getirmişti. Bu, bazı e-Ticaret firmalarınca tepkiyle karşılanmış ve konu Ticaret Bakanlığına taşınmıştı. Bakanlığın da onayı ile şirketlere, çalıştırdıkları toplam motokurye sayısının yüzde 10’u kadarını, kendi bünyelerinde istihdam etme şartı getirilmişti. Edinilen bilgiye göre, son günlerde yaşanan yeni sorunun çözümü için de BTK; ilk etapta uygulanan "yüzde 10 özmal", yani diğer bir deyişle "kendi ekipmanını bulundurma" ve "istihdam sağlama" şartını artıracak. Böylece daha fazla kurye, şirketlerin bünyesinde "kadrolu olarak" çalışmaya başlayacak.
Ardından ilgili diğer Bakanlıklarla da görüşmeler gerçekleştirilerek, bu şirketlerin çalıştırdıkları motokuryelere karşı "yasal sorumlu" olmaları sağlanacak. Örneğin; şirketler kendisi için çalışan ve iş kazası geçiren bir kuryenin tedavi masraflarından sorumlu tutulacak.
'Sendikalaşma önündeki engel kaldırılmalı'
Türk-İş Genel Başkanı Ergün Atalay, motosikletli kuryelerin sendikalaşmasının önündeki engellerin kaldırılmasını isteyerek "Esnaf kurye modeli, en güvencesiz çalışma biçimidir. İşletmeler bu aldatmacaya son verip, çalışanların taleplerini karşılamalıdır" dedi. Atalay Covid-19 salgını sürecinde internet üzerinden alışverişin yaygınlaştığını, buna bağlı olarak motosikletli kurye ihtiyacının ortaya çıktığını, salgın nedeniyle işsiz kalan birçok kişinin kuryelik yapmaya başladığını söyledi. Sayıları tam bilinmemekle birlikte Türkiye'de sadece kayıtlı olarak yaklaşık 200 bin kişinin motosikletli kurye olarak çalıştığına dikkati çeken Atalay, şöyle konuştu: Bu kardeşlerimiz, sendikaya üye olduklarında, onların sırtından para kazanan koca koca markalar ayak oyunlarına başvuruyor. Bir bakıyorsunuz motosikletli kuryeler bir kararla 'taşımacılık' iş kolundan 'büro' iş koluna geçirilmiş, bir bakıyorsunuz uydurulan 'esnaf kurye' modeliyle statüleri işçiden işverene dönüştürülmüş. Motosikletli kuryelerin verdiği mücadeleyi destekliyoruz.