Tarih boyunca insanoğlu, haddini aşan ve azgınlaşan bir varlık olmuştur. Zamanın değişmesiyle, sapkınlığın araçları ve şekilleri de değişmiş; bu sapkınlıklar, bireylerin anlam dünyalarıyla beraber, aile hayatlarına ve toplumsal ilişkilerine de zarar vermiştir. Bu ifsadi vaziyet, kişilere geçici haz ve yanılgılar yaşatırken, sistemi kuran ve kurgulayanlara da modern köleler kazandırmıştır.
Dijital ve sanal oyunlar, zehirli pamuk şeker gibidirler. Zamanın hızlıca eridiği, oynarken keyif veren ve insanı sinsice ifsat eden zehirli oyunlar…
“Dünya hayatı bir oyun ve eğlenceden başka bir şey değildir. Muttaki olanlar için şüphesiz ki ahiret yurdu daha hayırlıdır. Hâlâ akıl erdiremiyor musunuz?” (En’am Suresi: 32)
Ayette geçen (لعب) kandırmak, oyalamak, zaman öldürmek ve oynaşmak manasındadır. (لَهْو) ise, eğlence, oyalama, avuntu, oyun manalarını taşır. Manaları toparlayacak olursak; oyunlar ve eğlenceler insanları avutan, zamanlarını öldüren oynaşlardır.
Geçmiş zamanlarda, zar oyunlarına, şans oyunlarına vb. oyunlara karşı, aşırı hassasiyet gösteren fakih ve fukahamız, cinselliğin zirve yaptığı; para ile sanal silah satın alınabilen; sanal bahçelerde, sanal sebze ve meyve ekip, sanal ticaret yapılan oyunlara karşı niye yeterince ses çıkarmıyorlar? Sanal gerçeklik, sanal para birimleri, sanal ilişkiler, sanal kahramanlar ve nihayetinde sanal tanrıların ardı arkası kesilmiyor!
Bu aldatıcı oyunlar ve eğlenceler, geçmişten farklı olarak, etki alanlarına erkek çocuklarıyla beraber, kız çocukları ve yetişkinleri de katmış bulunmaktadır. Sanal bedenlere kıyafet giydirme, makyaj yapma, tırnak boyama oyunları ve masum görünüşlü alışveriş çılgınlığı gibi, bayanlara yönelik oyunlar… Bu oyunlar her ne kadar sanal olsa da ödenen paralar gerçektir!
Oyun değip geçmeyin!
Asosyalleşmenin, karektersizleştirmenin, kimliksizleştirmenin ve nihayetinde dinsizleştirmenin farklı bir alan!
Bir düşünün; oyunda iken aynı savaş uçağına binip, uçağın aşağıya inmesiyle, insanlara birbirlerini öldürme gambazlığını öğreten; ihaneti sıradanlaştıran; insan öldürmeyi hedef yapan; hırsızlığı maharet sayan; hiç bir sınırlamanın olmadığı oyunlar…
Bunlar oyun olmaktan çıkmış, bağımlılık araçları olmuştur. Genel olarak oyunlar, insanlarda dopamin hormonu salgılamakta, dolayısıyla tekrar ve tekrar oynama hissi gerçekleşmektedir. Oyunlarla birlikte kişide agresif tavırlar, kişilik bozuklukları, çift kişilik semptomları ya da tamamen kimliksizleştirme gibi etkiler de gelişmektedir.
Bu anlamda “dijital hastalıklar, dijital hastahane bölümleri” oluşturmuştur.
Oyunlar çoğunlukla zaman ve hız etkenleriyle çalışmaktadır. Bu da hızlı bir hayat yaşama arzusu oluşturmaktadır. Bununla beraber, eğitim programlarında oluşan konsantrasyon sorunları, oyunların getirdiği olumsuzluklardandır.
Dijital oyunların, diğer zararlarını da başlıklar halinde sıralayacak olursak:
1.Dünya hayatını oyun eğlenceye çevirme: “Ben insanları ve cinleri ancak bana kulluk etsinler diye yarattım.” İnsanları “Allah’a kulluktan” alıkoyma. Aşırı bağımlılık oluşturma. Var oluş gayelerini örtme, unutturma. Araçları amaçlara çevirme.
2.Tefekkür etmeyi engelleme: " Kur’an’ı okuyup düşünmezler mi? Yoksa kalpleri üzerinde kilitleri mi var?” (Muhammed Suresi: 24) Oyun oynayanlar hızlı olmalıdırlar(!) Yeni şeyler bulmalıdırlar(!) Çünkü durup düşünmeye zamanları yoktur! Gerçek hayatla yüzleşmek istemezler! Sanal alemin sahteliğinde avunurlar!
3.Kimlik Bunalımı: Bağda, bahçede, atölye ve iş yerlerinde, camide, köy odasında… Kısacası; hayatın içerisinde yetişip büyüyen nesil, yaşamın zorlukları ve sorumluluklarıyla erken olgunlaşır, şahsiyet oluştururlar. Geçici haz ve oyalanmalarda kendisini kaybeden bireyler, şahsiyet oluşturamaz hale gelir; bir birilerine benzeyen, bunalımlı, anksiyete, ucube bir nesil olarak ortaya çıkarlar. Oyun karakterlerine özenen, doğa üstü güçleri olan, bir defada ölmeyen, bir kaç canı olan, bazen de ölümsüz olan karakterler!
4.Allah´ın sınırlarını çiğneme: “Her kim Allah’ın koyduğu sınırları/kuralları çiğnerse, işte onlar zalimlerin ta kendileridir.” (Bakara Suresi: 229) Allah’ın hudutlarını çiğnemenin ilk temelleri oluşturulur. Oyun içerisinde; adam öldürme, fuhuş, kumar, yalan, hırsızlık, imansızlık ve aklınıza gelmeyecek kadar dehşet verici eylemler... Hududullah’ı aşma; insana kendisini unutturma, firavunlaştırma projesidir.
5.Dijital kumar: “Sana içki ve kumarın hükmünü soruyorlar. De ki: Onlarda büyük bir günah ve zarar vardır…” (Bakara Suresi: 219) Puan toplama, derece kazanma, ödül ve madalya alma... Bu sanal kumar ve şans oyunları; gerçek ile sanalın kesişmesini veya çatışmasını doğurmuyor mu!? Hakikatte kazanılamayanı, sanalda kazanma uğraşı; sanalda kazanılanı, gerçek hayatta arama tehlikesi...
6.Şiddet eğilimi: Oyunların çoğunun şiddet içerikli olması, insanı gerçek hayatta şiddet eğilimli hale getirir. Şiddete karşı duyarsızlaştırır. Makul olan; öfkenin sınırlanması iken, “öfkeni tutma! Vur! Kır! Öldür! Af etme!” düşüncelerini teşvik eder.
Ne Yapmalı?
1.Modern çağı ve tehlikelerini iyi tanımaya, anlamaya ve anlatmaya çalışmak.
2.İnsanın, zamanı ve enerjisini doğru kullanması. Buna uyumlu ortamlar ve imkanlar oluşturma.
3.Çocukların yapılarını, eğilimlerini, zevklerini ve isteklerini tanıma. Çocukluklarını yaşayabilecekleri uygun sosyal ortamlar oluşturma.
4.Kitap okuma alışkanlığını çoğaltma çabası gösterme. Muhakeme alışkanlığı edindirme. Okumaları eğlenceli hale getirme.
5.Sosyal faaliyetler oluşturma. Bireyi, kişiler arası gerçek paylaşımların olduğu alanlara yönlendirme. Dokunma ve his etme ile sanal olanın arasındaki farkı ortaya çıkarma.
6.Dijital ortamları sınırlama, uygun hale getirme, kontrol etme. Gerekirse beraber kullanma ve kontrollü olmayı gösterme.
7.Dijital sokaklardan, hayatın sokaklarına dönmek.
8.Çocuklara, mana alemlerini keşfettirme. Madde dünyasında manaya yönlerdirme. Merhamet, yardımlaşma, adalet vb. duyguları yaşayabilecekleri ortamlar hazırlama ve öncülük yapma.
9.Çocukların ilgi duyduğu alanları tespit etme, el becerilerini keşf etme. Bu becerilerini kullanabilecekleri uygun ortamlar oluşturma.
10.Çocuklara, dijital oyunların tehlikesini anlatmak. Onlara bunu fark ettirmek. Bu konuda beraber dua etmek.
Dijital oyunların tehlikelerini daha fazla sıralayabiliriz. Aynı şekilde farklı tedbirlerle, bu zararları minimum seviyeye çekmek de mümkündür. Bu yazımda, dijital oyunların insan fiziğine verdiği zararlara hiç değinmedim. Bu konuda uzmanları tarafından yazılmış bilimsel araştırmaları okuyup, daha bilinçli bir hale gelebilirsiniz.
Oyun ve eğlenceden ibaret olan dünya hayatına aldanmamak dua ve temennisiyle…
Wesselam
Muhammed Hadi / Habernas