Yeni tip koronavirüse (Kovid-19) karşı geliştirilen ve yaygın kullanımına izin verilen Pfizer/BioNTech aşısının İngiltere'de 90 yaşındaki bir kadına yapılmasıyla dünya tarihinin en büyük aşı kampanyalarından biri başlamış oldu.
Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) Kovid-19'u küresel salgın ilan etmesinin üzerinden geçen 9 aylık süreçte çok sayıda şirket ve sağlık kuruluşunun başlattığı aşı çalışmalarında hızla yol alınırken, birçoğu yaygın kullanım için henüz izin almayan, öte yandan en fazla ümit vadeden 9 aşının ön siparişlerinin neredeyse 8 milyar dozu bulduğu ifade ediliyor.
Dünyada 2020 sonuna kadar onlarca milyon, 2021'de de milyarın üzerinde insana Kovid-19 aşılarının yapılması planlanıyor.
Ümit vadeden aşıların ön siparişleri
Kovid-19 ile mücadelede dünyanın dört gözle beklediği aşıları satın almak isteyen ülkeler ve ön sipariş rakamları şöyle sıralanıyor:
- ABD, toplam 810 milyon doz (AstraZeneca/Oxford'dan 300, Novavax'tan 110, Johnson & Johnson'dan 100, Moderna'dan 100, Pfizer/BioNTech'ten 100, Sanofi/GSK'den 100 milyon doz)
- Kanada, toplam 266 milyon doz (Novavax'tan 76, Sanofi/GSK'den 72, Moderna'dan 40, Johnson & Johnson'dan 38, AstraZeneca/Oxford'dan 20, Pfizer/BioNTech'ten 20 milyon doz)
- AB, toplam 1 milyar 965 milyon doz (AstraZeneca/Oxford'dan 400, Sanofi/GSK'den 300, Johnson & Johnson'dan 400, Pfizer/BioNTech'ten 300, CureVac'tan 405, Moderna'dan 160 milyon)
- İngiltere, toplam 357 milyon doz (AstraZeneca/Oxford'dan 100, Novavax'tan 60, Sanofi/GSK'den 60, Valvena'dan 60, Pfizer/BioNTech'ten 40, Johnson & Johnson'dan 30, Moderna'dan 7 milyon doz)
- Hindistan, toplam 2 milyar 200 milyon doz (AstraZeneca/Oxford'dan 1 milyar, Novavax'tan 1 milyar, Gamaleya'dan 200 milyon)
- Brezilya, toplam 246 milyon doz (AstraZeneca/Oxford'dan 100, Gamaleya'dan 100, Sinovac Biotech'ten 46 milyon doz)
- Endonezya, toplam 225 milyon doz (AstraZeneca/Oxford'dan 100, Sinopharm'dan 60, Sinovac Biotech'ten 50, CanSino Biologics'ten 15 milyon doz)
- Meksika, toplam 210 milyon doz (AstraZeneca/Oxford'dan 77, Gamaleya'dan 64, CanSino Biologics'ten 35, Pfizer/BioNTech'ten 34 milyon doz)
- Çin, AstraZeneca/Oxford'dan 200 milyon doz
- Rusya, Gamaleya'dan 160 milyon doz
- Avustralya, toplam 135 milyon doz (U.of Queensland'den 51, Novavax'tan 40, AstraZeneca/Oxford'dan 34, Pfizer/BioNTech'ten 10 milyon doz)
- Pakistan, Sinopharm'dan 88 milyon doz
- Özbekistan, Gamaleya'dan 70 milyon doz
- Güney Kore, toplam 64 milyon doz (AstraZeneca/Oxford'dan 20, Moderna'dan 20, Pfizer/BioNTech'ten 20, Johnson & Johnson'dan 4 milyon doz)
- Japonya, toplam 290 milyon doz (AstraZeneca/Oxford'dan 120, Pfizer/BioNTech'ten 120, Moderna'dan 50 milyon doz)
- Mısır, Gamaleya'dan 50 milyon doz
- Nepal, Gamaleya'dan 50 milyon doz
- Orta Doğu Bloku, Sinopharm'dan 75 milyon doz
- Latin Amerika Bloku, AstraZeneca/Oxford'dan 150 milyon doz
Aşılar en erken aralık ayının ikinci yarısında vurulmaya başlanacak
Birçok ülkenin milyonlarca doz sipariş ettiği aşıların ise en erken bu ayın ikinci yarısında uygulanmaya başlanması öngörülüyor.
ABD'de Gıda ve İlaç İdaresinin (FDA), Aşılar ve İlgili Biyolojik Ürünler Danışma Komitesinin bugün yapacağı toplantıdan çıkacak karar doğrultusunda yüksek olasılıkla Pfizer/BioNTech aşısına onay vereceği, bu onaydan sonraki 24 saat içinde ilk dozların yapılmaya başlanacağı tahmin ediliyor.
İlk etapta 6,4 milyon doz aşının, ABD'nin eyaletlerine dağıtılacağı, gelecek hafta Moderna aşısının da onaylanması durumunda 2020 sonuna kadar toplam 20 milyon kişiye yetecek doza sahip olunacağı belirtiliyor.
Brezilya'da da aşılamanın Ocak 2021'de başlayacağı ifade ediliyor.
Şu ana kadar 6 şirketle yaklaşık 2 milyar doz aşı satın almak üzere anlaşma yapan AB, anlaşmaları tüm üye ülkeler adına yapıyor. Toplu alım yapıldığından aşılar için ödenen ücretlerin de daha az miktarlardaki alımlardan az olacağı öngörülüyor ancak AB yetkilileri, aşı fiyatları ve ödenen miktarlar hakkında "ticari sır" oldukları gerekçesiyle açıklama yapmıyor.
Aşıların dağıtımına, Avrupa İlaç Ajansının (EMA) onayından sonra başlanması bekleniyor ancak hangi ülkeye ne kadar aşı gönderileceği henüz bilinmiyor. Birlik, aşılar üretildiğinde ve dağıtıma başladığında tüm üye ülkelerin aynı anda aşıya erişiminin sağlanacağını garanti ediyor. Bunun için tedarik zincirlerinin kurulması, aşılama takvimlerinin belirlenmesi, öncelikli aşılanacak toplum gruplarının saptanması, aşılarla ilgili eğitim gibi konularda üyeler arasında koordinasyon çalışmaları devam ediyor.
İlk dozları şubatta teslim alması beklenen Güney Kore ise aşılama programını ne zaman başlatacağına henüz karar vermiş değil.
Pfizer/BioNTech aşısının kullanımına onay veren Kanada'da aşılamanın gelecek hafta başlayacağı, Meksika'da Aralık 2020 ila Şubat 2021 arasında ilk doz aşıların sağlık personeline yapılacağı ifade ediliyor.
Avustralya'da Ocak 2021 sonuna kadar en az bir aşıya onay verilmesi, ilk dozların martta sağlık çalışanları ve yaşlılar dahil öncelikli gruplara yapılması planlanıyor.
Japonya'da 2021'in ilk yarısında toplam nüfusa yetecek sayıda depolanması hedeflenen aşıların ilk dozlarının mart-mayıs arasında tedarik edilmesi ve vurulmaya başlanması bekleniyor.
Endonezya'da devlete ait ilaç şirketi Bio Farma da Ocak 2021'den itibaren parça parça sevkiyatlarla 45 milyon doz aşı tedarik edeceklerini açıkladı. İki dozluk bu aşının 22,5 milyon kişiye yapılması planlanırken, bunun için kesin bir tarih henüz verilmedi.
Türkiye'nin sipariş ettiği Sinovac Biotech aşısının ilk dozları birkaç güne geliyor
Türkiye de Sinovac Biotech firmasından 50 milyon doz aşının ön siparişini verdi. En erken aşılamanın yapılacağı ülkelerden biri olan Türkiye'ye aşının ilk dozları birkaç gün içinde ülkeye gelecek.
İlk dozlar için 11 Aralık tarihini veren Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, aşıların, Halk Sağlığı ile Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Laboratuvarlarında iki hafta güvenlik testleri yapıldıktan sonra kullanımına geçileceğini açıklamıştı.
Güvenlik testinin ardından ilk dozların sağlık çalışanlarına vurulacağını ifade eden Koca, aralık ve ocak aylarında 20'şer, şubat ayında da 10 milyon doz aşının ülkeye gelmiş olacağını bildirmişti.
Sağlık Bakanı, güvenlik testi uygulamasının, başka firmalardan sipariş edilecek aşılar için de geçerli olacağını vurgulamıştı.