COTABATO CITY (AA) - Yüzyıllardır sahip oldukları özgürlükleri 1898'de Amerikalılar, ardından 1946'da Filipinliler tarafından alınan Morolar, Temmuz 2018'de Manila hükümetiyle imzalanan kapsamlı özerklik anlaşmasında son aşamaya geldi.
Yaklaşık 3 milyon seçmenin oy vermesi beklenen, Mindanao'da, Bangsamoro Özerk Bölgesi (BARRM) adıyla yeni bir idari bölgenin kurulmasını öngören, yarın düzenlenecek referandum öncesinde AA muhabiri, Moro halkına görüşlerini sordu.
Cotabato Meclis Üyesi Bruce Matabalao, 21 Ocak'ta Cotabato şehrinin yeni kurulacak bölgeye katılmasının oylanacağını anımsatarak, oylamadan "Evet" çıkacağına inandığını belirtti.
Savaş sonrası kalkınmayı Bangsamoro Organik Yasası'nın (BOL) sağlayacağını kaydeden Matabalao, "Yasa bizim insanımıza ekonomik olarak daha fazla fırsat sunacak." diye konuştu.
"Tehlikeli çünkü ne olacağını bilemiyoruz"
Petrol istasyonunda çalışan pompa görevlisi Algene Del Rosario, oylamanın "tehlikeli" bulduğunu söyledi.
Uzun yıllardır Cotabato'da yaşadığını kaydeden Rosario, "BOL referandumu tehlikeli çünkü neticede ne olacağını bilemiyoruz. Muhtemelen 'Hayır' vereceğim." dedi.
Pizzacıda güvenlik görevlisi olarak çalışan Saddam Bandong, oylanacak yeni yasanın içeriğini desteklediğini belirtti.
Yerel sivil toplum kuruluşlarından Barış Ağı Birleşik Sesleri (UVPN) üyesi Nabila Muhammed de BOL'un "kapsayıcı" olarak niteledi.
Yasanın geçmişin yaralarını saracağına vurgu yapan Muhammed, "Cotabato şehri çok farklı hayat tarzından insanları barındırıyor. BOL ile farklı ses ve yüzlerden dostluklar bir araya gelebilecek." diye konuştu.
Lastik dükkanı işletmecisi Naida Mantil, "Oylamadan mutluyuz. Özellikle Morolara olmak üzere BOL'un her kesim için faydalı olacağını biliyorum. Yasa Mindanao'nun barışı ve ilerlemesi için iyi olacak." yorumunu yaptı.
"BOL'un ne içerdiğini halkımıza anlatmamız gerekiyor"
Barış taraftarı olduğunu kaydeden İlahiyat mezunu Allysa Manabilan, "BOL`un onaylanmasından sonra daha emniyetli bir Cotabato arzuluyoruz." temennisinde bulundu.
Bilgisayar mühendisi Nurcihan Alioden ise "Barış için evet. Oylamadan sonra daha organize olmuş bir şehre ihtiyacımız var." şeklinde konuştu.
Referandum öncesi Cotabato'nun işlek caddelerinde halkın "Evet" oyu kullanmaları yönünde yasa kapsamını anlatan broşürler dağıtan Şoför Nauto Osman, "BOL`un ne içerdiğini halkımıza anlatmamız gerekiyor." dedi.
Şehir sakini engelli Samsudin İsmail ise Moro halkının ilerlemesi için "Evet" oyu kullanacağını söyledi.
ARMM'den BARMM'ye
29 yıldır yürürlükte bulunan mevcut Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi'ni (ARMM) lağvedip yerine kapsamlı özerkliğin hayata geçirildiği Müslüman Mindanao'da, Bangsamoro Özerk Bölgesi (BARRM) adıyla yeni bir idari bölgenin kurulması hedefleniyor.
Bölgede yarın yapılacak referandumdan evet çıkması halinde 6 Şubat'ta da Lanao del Norte eyaletinde bazı belediyeler, Kuzey Cotabato'daki 6 semt ve diğer bazı bölgelerde de BARMM'a katılma oylaması yapılacak.
Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte, temmuz sonunda Bangsamoro Müslümanlarına kapsamlı özerklik sağlayan yasayı onaylamıştı.
Bölge Müslümanlarının hukuki ve ekonomik kazanımlarını artırması öngörülen yasa, nüfusun yoğun yaşadığı Mindanao eyaletinin bazı bölgeleri ile çevresindeki adalara, mevcut özerk yapıdan çok daha kapsamlı bir özerklik sağlayacak.
Yeni düzenlemeyle Bangsamoro özerk hükümeti kurulacak. Bölgede dini özgürlükler konusunda bağımsız olarak şeri hükümlerin uygulanacağı mahkemeler açılabilecek.
Merkezi yönetim, Mindanao'daki idari yetkileri, Bangsamoro hükümetine devredecek.
Bangsamoro bölgesindeki iç sular ulusal hükümet ile eş zamanlı idare edilecek. Özerk yönetim enerji kaynaklarını çıkarıp yönetimini sağlayacak.
Ayrıca eski Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi (MUKC) ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MİKC) savaşçıları kolluk kuvvetlerine katılabilecek.
Pazartesi yapılacak referandumda oy verme işlemi 07.00'da başlayarak 15.00'da sona erecek.