MEHMET TAHİR ÖZSOY / DOĞRUHABER
Moro, resmi adıyla Mindanao adası, Filipinler devletinin en güneyinde, Endonezya`nın da kuzeydoğusunda yer alıyor. Güney Asya ülkesi Filipinler'de yarım asırdan uzun süredir devam eden ve yüz binlerce kişinin ölümüne neden olan Moro Müslümanları sorununda, tarafların anlaşmaya varması üzerine sona gelindi. Filipinlerde hükümetin saldırıları ve etnik temizliğe kadar giden çatışmaların ardından varılan ateşkes ve barış anlaşması süreci ile Moro Müslümanları 1946'dan bu yana ilk kez kendi bölgeleri Bangsamoro'da özerk yönetimlerini kuruyor.
“HALK OYLAMASINDAN SONRA, ÖZERK HÜKÜMETİ KURACAĞIZ”
Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MILF) Lideri Al-Hac Murad İbrahim, gazetemize verdiği röportajda, Moro'daki son gelişmelere değindi. İbrahim, “Sıcak cihad evresinden, yönetimsel cihad evresine geçmiş bulunuyoruz. Süreci aynı hassasiyetle yönetmeye çalışıyoruz.” dedi. 21 Ocak`ta gerçekleştirilecek halk oylamasından sonra özerk bir hükümet kuracaklarını belirten İbrahim, “Şu anda Moro`da hayat oldukça sakin. Halk oylaması için hazırlık yapılıyor. Önümüzdeki Ocak ayının 21`inde halk oylaması yapılacak. Bu yüzden de biz Aralığın 7`sinden itibaren kampanyamızı başlatacağız. Umuyoruz ki, halk oylaması yapacağımız bölgelerin tamamı sandıktan ‘evet`le çıkacaktır, inşallah. Halk oylamasından sonra, özerk bir hükümet kuracağız. Adına ‘Bangsamoro Özerk Hükümeti` diyoruz. Ve halk oylamasının kazandığı bölgelerde kurulacak. Yani, geçiş hükümeti olarak bir ilk olacak. Adına ‘Bangsomoro Geçiş Otoritesi` diyoruz. Önümüzdeki Şubat ayı gibi başlayıp, 22-23 yıl sürecek. Sonrasında ise devamlı hükümet için seçim yapılacak.” dedi.
“KUR'AN VE SÜNNETE DAYALI SİSTEM KURACAĞIZ”
Özerk hükümet ile ilgili çalışmaların tamamlandığını ifade eden Murad İbrahim, 'Bangsomoro'da kuracağımız düzende Kuran, Sünnet ve İcma`yı esas alan Şer`i bir nizam kuracağız. Şer`i hukuk, Müslümanlar için ve diğer dini gruplar için de hak temelli bir hukuk da kaleme aldık. Diğer topluluk hangi kanunla muamele isterse onu da uygulayacağız.” şeklinde konuştu.
“DEVLETLE SAVAŞTIK, ÇÜNKÜ İNSANLARIMIZI ÖLDÜRÜYORLARDI”
Moro halkının şiddet ve toplu ölümlere maruz kaldığı için silahlanmak zorunda kaldığını ifade eden MILF lideri İbrahim, “Moro halkı soykırım amacıyla zulme uğradığı, şiddet ve toplu ölümlere maruz kaldığı için silahlanmak zorunda kaldı. 1968'de halkım Filipinler ordusu için savaşmasına rağmen, devlet radikal Hristiyanların etkisiyle bize karşı etnik temizlik başlattı. Filipinler hükümeti bizi radikal terörist ilan ederek bizimle hiç bir anlaşmaya yanaşmadı. Mücadelemize başladığımızda, kendimizi savunmaktan başka herhangi bir seçeneğimiz kalmamıştı. Bu yüzden, silahlandık. Devletle savaştık; çünkü insanlarımızı öldürüyorlardı. Savaştan sonra pazarlık yolları da aradık. İslam İşbirliği Teşkilatı`nın arabuluculuk yapmasını kabul ettik. Konuşmak, kendimizi savunmak zorunda bırakılmadan önce son çözüm olarak görülüyordu. Bu yüzden savaşarak bütün kapıları açtık. Önce savaştık, sonra konuştuk.” ifadelerini kullandı.
Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MILF) Lideri Al-Hac Murad İbrahim
“21 YAŞINDA CEPHEYE KATILDIM”
Annesini 1 yaşında, babasını ise 9 yaşında kaybettiğini belirten Murad İbrahim, “Çok büyük zorluklar aşılarak bugünlere gelindi. 21 yaşında cepheye katıldım. Uzun yıllar eşimle birlikte cephede yaşadık. Uzun yıllar normal bir hayat yaşamadık ve bu zor bir hayattı.” şeklinde konuştu.
“RADİKAL GRUPLARA ‘GELİN BİZE KATILIN` DİYORUZ”
Bölgede bulunan radikal gruplarla sorun yaşadıklarını ifade eden İbrahim, “Işid`in küçük gruplarıyla ilgili hala bazı problemler var. Küçük oldukları halde oldukça agresifler. Eğer hükümet yerleşir ve insanlar hükümete destek verirlerse bu gruplar da yalıtılmış olacaklar. Çünkü insanların desteği olmadan faaliyet gösteremezler. O yüzden de şimdilik hala destek kazanma şansları var. Çünkü politik problemlerinin çözümü yok. Bize katılmayacaklar. Fakat şimdilik onlara kapılarımızı açıyoruz. Eğer bizimle gelmek isterlerse, onlara ‘gelin bize katılın` diyoruz.” dedi.
“TÜM MÜSLÜMANLAR FİLİSTİNE SEMPATİ BESLİYOR”
Moro halkının da dünyadaki tüm Müslümanlar gibi Filistinli kardeşlerine sempati beslediğini belirten MILF lideri, “Dünyadaki tüm Müslümanlar, uzun yıllardan beridir savaş halinde olan Filistinli kardeşlerine sempati besliyorlar. Ve bu kardeşlerimiz barışı çoktandır hak ediyor. Ama gördüğünüz üzere, israil konum olarak çok zor bir cephe. Bu konumdayken barışı sağlamanız gerçekten çok aşırı zor bir durum. Yine de, umut ediyoruz ki bir yol bulunacak ve Ortadoğu`da barış hâkim olacaktır.” ifadelerini kullandı.
“MÜSLÜMANLAR BİRLEŞEREK SORUNLARINI ÇÖZMELİ”
Son olarak İslam âlemine mesaj veren Murad İbrahim, şunları kaydetti: “İslam âlemi için, dünyanın her tarafındaki Müslümanlar için düşüncem odur ki; yüzleştikleri sorunlarla birlik içinde mücadele etmeleri. Bu çok önemli. Tüm dünya Müslümanları için önemli olan şey, birleşerek problemleri çözmektir. Ve bu yüzden de tüm Müslümanları tek bilek yapacak güçlü liderlere ihtiyacımız var.”
10 soruda Moro Müslümanlarına özerklik
10 milyondan fazla Moro Müslümanının yaşadığı Filipinlerde Bangsamoro krizinde sona gelindi. 10 soruda, Moro Müslümanlarına kapsamlı özerklik sağlayan süreç şöyle gelişti:
1. MORO MÜSLÜMANLARI KİMDİR?
Filipinler'in Mindanao, Palawan ve Sulu takımadalarıyla diğer güney adalarında yaşayan Müslüman topluluklar Morolar ismiyle anılıyor. Filipinler nüfusunun yaklaşık yüzde 11'ini oluşturan Morolar, İslam'ı 14. yüzyılda benimsedi. Nüfusu 10 milyonun üzerinde olan Moroların en yoğun yaşadıkları bölgeler Maguindanao, Lanao del Sur, Sulu, Tawi Tawi ve Basilan olarak sıralanıyor.
2. MORO İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Moro kelimesi, "Moor (Faslı)" kelimesinden türerken, "Moor" da kuzeydoğu Afrika'da eski Roma'nın Moritanya vilayetinde yaşayanlar için kullanılan Latince "Mauru" sözcüğünden geliyor. Bugün bu bölgede Cezayir, Moritanya ve Fas bulunuyor.
3. FİLİPİNLER'DE İSLAMİYET NASIL YAYILDI?
İslamiyet, Arap Yarımadası'ndan ticaret yolları üzerinden bu bölgeye geldi. Yerli halkla evlenen Müslümanlar aracılığıyla güney Filipinler'de yayıldı. İslamiyet 15. yüzyılın ortasına gelindiğinde kıyı bölgelerinden dağlık ve iç kesimlere yayılırken, bölgede İslami eğitim zamanla kurumsallaşmaya başladı.
4. MORO SORUNU NEDİR?
20. yüzyıla kadar kendi bağımsız devletlerinde yaşayan Moro müslümanları, 1946'da ABD sömürge yönetimi tarafından Hıristiyan Filipinler idaresine bırakılınca bağımsızlıklarını kaybetti. Moro halkı sonrasında bağımsızlıklarını yeniden elde etmek için siyasi müzakere yollarını kullanmaya başladı.
5. SİLAHLI MÜCADELE NASIL BAŞLADI?
Bölgede Müslüman halkı hedef alan saldırıların etnik temizliğe dönüşmesi, Moro halkının kendilerini korumak amacıyla 1970'li yıllarda Moro İslami Kurtuluş Cephesi'ni (MILF) kurarak silahlı mücadele kararı almasına neden oldu. Filipinler devleti ile Moro Müslümanları arasında 40 yılı aşkın süre devam eden çatışmalarda 5 milyon Müslümanın yaşadığı Mindonao'da 120 binden fazla kişi hayatını kaybetti, 2 milyon kişi mülteci durumuna düştü.
6. ATEŞKES NASIL İLAN EDİLDİ?
Taraflar arasında 1997 yılında ateşkes görüşmeleri başladı. 2012 yılında ise barış müzakerelerinin başlamasıyla beraber hükümet ile MILF arasında ateşkes ilan edildi. MILF, Malezya'nın arabuluculuğunda yapılan görüşmelerde Mindanao'da bağımsız bir devlet kurma hedefinden vazgeçti. 12 bin silahlı üyesi bulunan MILF ile Mindanao'da 2016'ya kadar, Bangsamoro adlı yeni bir özerk bölge oluşturulmasında mutabakata varıldı.
7. BARIŞ MÜZAKERELERİ NASIL İVME KAZANDI?
Barış görüşmeleri, Filipinler`de 2016 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimini, 22 yıl Davao kentinin belediye başkanlığını yürüten Rodrigo Duterte'nin kazanmasıyla ivme kazandı. Duterte, seçim kampanyalarındaki barış ve çatışma ortamının sonlandırılması vaadlerini, seçildikten sonra da tekrarladı. MILF, 2017'de hükümet ile vardıkları barış anlaşması kapsamında hazırladıkları yeni Bangsamoro Temel Yasa Tasarısı'nı Devlet Başkanı Duterte'ye sundu. Filipinler'de Kongre, mayıs ayında Müslüman nüfusun yoğun yaşadığı Mindanao eyaleti ve çevresindeki adalara özerklik tanınmasını öngören Bangsamoro Temel Yasası'nı onayladı.
8. YASA NASIL UYGULANACAK?
Senato ve Temsilciler Meclisi'nden geçerek Duterte'nin imzasına gönderilen yasayla Müslüman nüfusun yoğun yaşadığı Mindanao eyaleti çevresindeki adalara kapsamlı özerklik tanınacak. Yasanın kabul edilmesinden en geç 150 gün içinde özerk bölgeyi ilgilendiren bölgelerde bir referandum yapılacak. Çoğunluğunu Moro İslami Kurtuluş Cephesi`nden oluşacak 80 kişilik bir meclis, başbakanını da kendi içinden seçecek.
9. MILF NE OLACAK?
Morolular yerel idareyi aldıkları zaman Moro İslami Kurtuluş Cephesi`nin (MILF) yüzde 30'u silahlarını bırakacak ve sivil hayata döndürülecek. Seçilen yönetim 2022 yılına kadar bölge idaresini yürütecek ve silahlı grup da silahlarını tamamen bırakmış olacak. MILF de bir sivil yapıya dönüşerek siyasi bir parti olarak faaliyetini sürdürebilecek. Süreçte en son adım ise iki tarafın görüşmelerini yürüten başkanların, meclis başkanının ve Moro Barış Süreci İzleme Heyeti'nin olduğu bir toplantı yapılarak, "süreç tamamlanmıştır" kararının çıkmasıyla gerçekleşecek.
10. ANLAŞMAYLA MORO HALKI NE ELDE EDECEK?
Bangsamoro Organik Yasası ile bölge Müslümanlarının hukuki ve ekonomik kazanımları artacak. Bangsamoro hükümetinin kurulması ve bölgede dini özgürlükler konusunda bağımsız olarak şer`i hükümlerin uygulanacağı şeriat mahkemeleri açılacak. Bölgedeki idari yetkiler ulusal hükümette kalmayarak Bangsamoro hükümetine devredilecek. Ayrıca, eski Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi (MUKC) ve MILF kolluk kuvvetlerine katılabilecek. AA