Gaziantep'in Nizip ilçesi Belkıs Mahallesi'ndeki 20 bin dönüm arazi üzerine kurulu olan Zeugma Antik Kenti'nde 1998 yılında çıkarılan ve şehrin önemli simgelerinden biri haline gelen "Çingene Kızı" olarak bilinen mozaiğinin 1960 yılında ABD'ye kaçırılan ve uzun uğraşlar sonucu Türkiye'ye getirilen kayıp 12 parça, Gaziantep'teki Zeugma Mozaik Müzesi'nde ziyarete açıldı.
Geçtiğimiz hafta Türkiye'ye getirilen "Çingene Kızı" mozaiğinin 12 kayıp parçası yıllar sonra ilk olarak İstanbul'a getirildi. ABD'nin Şikago kentinden THY'ye ait uçakla ilk olarak İstanbul'a ardından da aradan da ana yurdu olan Gaziantep'e döndü.
Gaziantep'e getirilen "Çingene Kızı" mozaiğinin 12 kayıp parçası Zeugma Mozaik Müzesi'nde Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy'un katıldığı törenle sergilenmeye başladı. Ziyarete açılan kayıp 12 parça kentte büyük bir sevince neden oldu.
Zeugma Mozaik Müzesi'nde düzenlenen lansmanla tanıtılan eserlerin tanıtım programında konuşan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, kültürel mirasın aynı duyguları paylaşmayı sağlayan çok güçlü bir bağlılık olduğunu belirterek, "Bugün Çingene Kızı'nın resmedildiği kompozisyona ait 12 parça eşsiz mozaik bizlerle ana yurdunda buluşuyor." dedi.
Her eserin kendi vatanında güzel ve anlamlı
Tüm dünyaya insanlığın ortak mirası olan eserlerin ait oldukları yerde korunması ve gelecek nesillere de aktarılması konusunda hassasiyet göstermesi için çağrıda bulunan Bakan Ersoy, her eserin kendi vatanında güzel ve anlamlı olduğunu söyledi.
Bakan Ersoy, Zeugma Antik Kenti'nin 1998 yılında keşfedildiği günden bu yana 2'nci yüzyıl ile bugünün dünyası arasında bir kültür köprüsü olduğunu belirtti.
Kültürel mirasın aynı duyguları paylaşmayı sağlayan güçlü bir bağlılık olduğunu belirten Ersoy, şunları söyledi:
"Bilimsel verilerin dışında bu portre ile ilgili kesin olan bir şey varsa o da bizim belleklerimize kültür tarihimizin bir parçası olarak kazınmış olmasıdır. Kültürel mirası bir materyal olmanın ötesine taşıyan da bu aidiyet duygusudur. Bu sebeple kültürel miras aynı duyguları paylaşmayı sağlayan güçlü bir bağlılıktır. Bugün bu bağın gücüne güç katıyoruz. 'Çingene Kızı'nın resmedildiği kompozisyona ait 12 parça, eşsiz mozaik bizlerle ana yurdunda buluşuyor." dedi.
"Kültür varlıklarının yurtlarına döndürülmesinin takipçisi olacağız"
Bu kavuşmanın ilk 11 ayda 251 bin ziyaretçi sayısıyla kendi ziyaretçi rekorunu kıran Zeugma Mozaik Müzesine olan ilgiyi artıracağına inandığını belirten Ersoy, "Özellikle altını kuvvetle çizmek isterim ki topraklarımızda yaşamış tüm uygarlıkların kültürel mirasına sahip çıkmak politikalarımızın temeli. Bu coğrafyadan koparılan kültür varlıklarının yurtlarına döndürülmesinin da ısrarla takipçisi olacağız. Bu bizim ülkemize ve tüm insanlığa karşı sorumluluğumuzun bir gereği." ifadelerini kullandı.
Bütün dünyaya insanlığın ortak kültürel mirası olan eserlerin ait oldukları yerde korunması ve gelecek nesillere aktarılması noktasında hassasiyet göstermeleri için çağrıda bulunan Bakan Ersoy, "Kaçırılan eserlerin ait oldukları topraklara dönmesine izin vererek kazanmak ilkesini herkesin benimsemesi en içten temennimiz. Her eser kendi vatanında ait olduğu yerde güzel, orada anlamlı. Bu bizim kültürel varlıkların özüne olan saygımız yaklaşım felsefemiz." diye konuştu.
Ersoy, Zeugma Antik Kenti Kazı Başkanı Prof. Dr. Kutalmış Görkay ve ekibi ile mozaiklerin iadesinde emeği geçen herkese teşekkür etti.
ABD'nin Ankara Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Jeffrey Hovenier, böylesine önemli bir törende olmaktan duyduğu mutluluğu dile getirdi.
Türkiye'nin, dünyanın en önemli hazinelerinden bazılarına ev sahipliği yaptığını ifade eden Hovenier, "Bu muhteşem yerlerden eski uygarlıklar bizlere yeniden seslenmektedir. Türkiye'nin bu olağanüstü mirasının bir parçası olan Roma dönemi 'Çingene Kızı' mozaiğine 'evine hoşgeldin' demekten de çok memnunuz. Kültürel mirasın korunması eş güdümlü ve uluslararası bir çaba gerektirir. Bu da demek oluyor ki hepimiz eski eser kaçakçılığının durdurulması ve bu eserlerin de gerçek evlerine dönmesinin kolaylaştırılması için elimizden gelen her şeyi yapmalıyız." şeklinde konuştu.
"Türkiye kendisine ait bir eseri ait olduğu topraklara getirdi"
Törende konuşan Gaziantep Valisi Davut Gül de tarihi bir güne tanıklık ettiğini belirterek, "Medeniyet 3-5 yılda oluşmuyor. Gaziantep'e 'gastronomi kenti' diyoruz. 1700-1800 yıl önce mutfağı, musikisi ve mimarisiyle Gaziantep'in bu potansiyelini görüyoruz. Büyük devlet olmak bir çakıl taşını bile nerede olursa olsun alabilme gücüyle ilgilidir. Türkiye kendisine ait bir eseri ve varlığı Cumhurbaşkanlığımız liderliğinde, ait olduğu topraklara getirdi." dedi.
Dünyanın kalbinin ve nabzının bugün Gaziantep'te, Zeugma Mozaik Müzesi'nde attığını vurgulayan Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin de getirilen ve tanıtımı yapılan parçalar arasında "Çingene kızı"nın kardeşi olarak bilinen "Belkıs kız" mozaiğinin de yer aldığını söyledi.
"Zenginlik kültürel mirastır"
Çok heyecanlı ve mutlu olduğunu anlatan Şahin, "Bize göre zenginlik Anadolu'dur ve zenginlik tarihtir. Zenginlik kültürdür ve zenginlik kültürel mirastır. Bugün bu müzede Roma döneminin en güzel zarafetini, estetiğini, entellektüel yapısını, sanat eserini sosyal hayatını görüyorsunuz. 60 yıl önce büyük bir hasretle başlayan Çingene Kızı ailesine kavuşuyor, kız kardeşine kavuşuyor, tablosuna kavuşuyor. Çingene Kızı'nın ailesine, kız kardeşi Belkıs'a nasıl kavuştuğuna hep birlikte şahitlik edelim." ifadelerini kullandı.
"Çingene kızı" mozaiğinin kaçırılması ve Türkiye'ye getirilmesi için başlatılan mücadele sürecini de anlatan Şahin, şöyle konuştu:
"Çingene kızı mozaiği bu müzenin en büyük yer mozaiği. Ama kaçırılırken, bizim çingene kızımız, yere düşüyor. 1998 yılında Kutalmış hocamın başkanlığında Kültür Bakanlığı liderliğinde, bu çingene kızımızın ailesi nerede olduğu araştırıldı. 2012'yılında Bowling üniversitesindeki bir akademisyenin Kurtulmuş hocamızı arayarak, çingene kızının ailesinin sanat merkezinde olduğunu söylemesi ile süreci başlattık. Kültür ve Turizm bakanlığımız hukuki süreci başlattı. İçişleri, Dış işleri, Adalet Bakanlığı, Gaziantep Büyükşehir Belediye başkanlığı olarak, büyük bir koordinasyon içerisinde, dayanışma içerisinde 20012 yılında başlayan süreç bu gün tamamlandı. Şimdi gaziantep'e gelme zamanı. Uzaklarda aramayın. Çingene kızının ailesi, Belkıs'ın aileye nasıl kavuştuğuna hep beraber şahitlik edelim" dedi.
Konuşmaların ardından mozaiklerin üzerindeki örtü Bakan Ersoy, milletvekilleri ve diğer protokol üyeleri tarafından kaldırılarak sergilenmek üzere açıldı.
Öte yandan, Zeugma Antik Kenti Kazı Başkanı Prof. Dr. Kutalmış Görkay da getirilen parçalar ve mozaiğin bütünü hakkında Bakan Ersoy'a bilgi verdi.
Bu arada, parçalar arasında bulunan kadın başı figürüne, mozaiklerin çıkarıldığın köyün adı olan "Belkıs"ın isim verildi.
"Çingene kızı" mozaiğinin bordüründen çalınan 12 mozaik parçasında, satir, pan maskesi, Hint tavus kuşu, maenad maskesi gibi tasvirler bulunuyor.
1965'ten beri ABD'deydi
1960'lı yıllarda Nizip ilçesine 10 kilometre mesafedeki Belkıs Mahallesi yakınlarındaki Fırat Nehri kıyısında bulunan Zeugma Ören Yeri'ndeki kaçak kazılarda yurt dışına çıkarılan, 1965'te Bowling Green Devlet Üniversitesince 35 bin dolar karşılığında Peter Marks isimli sanat tacirinden satın alınan Zeugma mozaikleri, o tarihten bu yana üniversitedeki Wolfe Sanat Merkezi girişinde üzeri cam panel içinde döşenmiş vaziyette sergileniyordu.
Eserlerin Türkiye'ye getirilmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığı ile ABD'nin Bowling Green Eyalet Üniversitesi arasında yaklaşık 5 ay önce protokol imzalanarak çalışmalara başlanmış ve parçalar uçakla 28 Kasım'da Gaziantep'e getirilmişti. (İbrahim Koçyiğit-İLKHA)