BİTLİS
Vangölü Ortaokulu 8. sınıf öğrencisi Barış Kan, eğitim gördüğü Bitlis Bilim ve Sanat Merkezi'nde görevli fizik öğretmeni Ömer Zengin ile fikir alışverişinde bulunarak yıldırım çarpmasından çobanların korunabilmesi için proje hazırladı.
Kan ve Zengin, Gauss ve Faraday yasalarından yararlanarak mont, pantolon, ayakkabı, çorap ve eldivenlerin içi tamamen alüminyum folyo ile kaplanan giysi tasarladı.
Yapılan deneyler sonucu, iletkenler ile kaplı giysi ve ayakkabıların iç kısımında elektrik alanının olmadığı saptandı.
Zengin, statik elektrik konusunu işlerken Gauss ve Faraday yasalarını anlattığını, sonrasında yalıtkan ve iletken maddeler ile özelliklerini incelediklerini söyledi.
Kan'ın, "Yalıtkanlar bizi elektrikten tam koruyamıyorsa ve bazen yüksek elektrik alanlarında iletkenlik kazanabiliyorsa o zaman iletkenle elektrikten korunabilir miyiz?" diye bir düşünce ortaya koyduğunu belirten Zengin, şöyle konuştu:
"Projeye bölgemizde çobanları yıldırım çarpmasına karşı koruyabiliriz diye başladık. Yalıtkan maddelerin tam olarak bizi elektrikten koruyamadığını literatür taramasında ve araştırmalarda gördük. Yüksek gerilim hatlarında çalışan işçilerin videolarını izleyerek akıma nasıl kapıldıklarını gördük. Bunun üzerine Faraday giysisini tasarladık. Faraday kafesi de yaptık. Deneylerle kafesin içinde elektrik alanının sıfır olduğunu saptadık. Üniversite ile bilgi alışverişinde bulunduk."
"İÇERİDE ELEKTRİK ALANI SIFIR OLUYOR"
Tasarladıkları giysinin çorap ve pantolonun üzerinde yaptıkları deneylerden olumlu sonuç aldıklarını vurgulayan Zengin, giysinin iç kısmının tamamının alüminyum folyo ile kaplandığını anlattı.
Giysi giyilip çıkarıldığında hassas olan alüminyum folyonun yırtılmaması için bunu yapışkan bir bezin içine koyarak ütülediklerini anlatan Zengin, şöyle devam etti:
"Bezin yapışkan olmasıyla folyo yırtılmama özelliği kazandı. Giysinin her tarafı iletkenle kaplı olduğu için içeride elektrik alanı sıfır oluyor. Faraday, bu deneyi yaparak kafes içinde elektrik alanın sıfır olduğunu bulmuş. Bunu bir ürün ve giysi haline getirdik. Bu bir teknolojik tasarım haline gelmemiş. Bu yasayı kullanılabilir hale getirdik. Sadece bölgemizde çobanlara yıldırım çarpmasına karşı bunu tasarladık ama bunun seri üretime geçmesi için yüksek gerilim hatlarında çalışan işçilerin de iş sağlığını güvence altına almak amacıyla giysiyi yaygınlaştırmayı düşünüyoruz. Bunu biraz daha geliştirmek istiyoruz. Yani dağlarda görev yapan askerlerimize de bu yapılabilir. Normal vatandaşta bunu giyebilir.
"BU GELİŞTİRİLEBİLİR BİR PROJE"
Öğrenci Kan da okulda statik elektrik konusunu işledikten sonra evde internette çobanlara ve insanlara yıldırım çarpması haberlerini incelediğini belirtti.
Bunun üzerine yalıtkan cisimlerin iyi olmadığını, Gauss Yasası'ndan faydalanarak özellikle bölgedeki çobanlar için bir elbise tasarlamayı düşündüğünü ifade eden Kan, şöyle devam etti:
"Çobanlar üzerinde çalıştık. Çünkü diğer insanlar yıldırım çarpabilecek yerlerde değil. Çobanlar sürekli dağlık bölgelerde olduğundan yağmur yağdığında onlara yıldırım çarpabiliyor. Ben de iletken bir cisimle onları koruyabileceğimizi düşünerek bunu hocamla paylaştım. Hocam da biraz daha geliştirerek bir proje haline getirebileceğimizi söyledi. Araştırma yapınca Faraday kafesi yöntemini gördük. Faraday kafesi ve Gauss Yasası'na dayanarak elbiseyi yaptık. Elbisenin içi tamamen alüminyum folyo ile kaplı olduğu için elektrik yükünü dışarıda topluyor, içerideyse elektrik alan sıfır oluyor. İnsanlar bu sayede korunmuş oluyor. Bu geliştirilebilir bir proje."
Kan ve Zengin'in hazırladığı proje, Van'daki TÜBİTAK Bölge Yarışması'nda fizik dalında birinci seçilerek, Türkiye finaline katılmayı hak kazanmıştı.
AA