TEKNOLOJİ SERVİSİ
Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik (MBG) Bölümü ve UNAM öğretim üyesi Dr. Özgür Şahin ve ekibi, Nature yayın grubuna ait kanser alanında önde gelen Oncogene ve Amerikan Kanser Araştırma Derneği (AACR)`ne ait Clinical Cancer Research dergilerinde yayınlanan iki ayrı makalelerinde, meme kanserinin iki farklı alt grubunda ilaç direncine neden olan genleri belirleyip, bu genlerin ürettiği proteinleri hedefleyince ilaç direncinin kırıldığını ve farelerde tümörlerin küçüldüğünü gösterdi.
Bu klinik öncesi ilk çalışmaya Bilgisayar Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Dr. Can Alkan ve ikinci çalışmaya ise MBG ve UNAM öğretim üyesi Dr. Çağlar Çekiç katkıda bulundu.
İLAÇ DİRENCİ KANSERDE ÖLÜM SEBEBİ
İlaç direnci, kanser tedavisinde tedavinin etkinliğini önemli ölçüde düşürürken ve kanser kaynaklı ölümlerin başlıca nedenlerindendir. Kanser hücreleri, çalışma mekanizmaları birbirinden farklı pek çok kemoterapi ya da hedefli terapi ilacına karşı direnç geliştirebilmektedir. Hastaların, önceden olumlu yanıt verdikleri ancak sonrasında direnç geliştirdikleri ilaçların etkinliğini arttırmak kanser tedavisi alanındaki en önemli sorular arasındadır.
İLAÇ DİRENCİ KIRILINCA TÜMÖR TEDAVİYE TEKRAR YANIT VERDİ
TÜBİTAK tarafından desteklenen ilk çalışmada; Dr. Şahin ve ekibi meme kanseri hastalarının yaklaşık %20`sini oluşturan HER2/ErbB2 reseptörünü yüksek ifade eden hastalarda, 2013 yılında Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanan tarstuzumab-emtansine (T-DM1) ilacına geliştirilen direncin mekanizmasını çözüp, dirençli hücrelerde duyarlı hücrelere göre daha fazla ifade edilen Polo-like kinase (PLK1) proteinini Volasertib adlı ilaç ile hedefleyince tümörlerin tekrardan T-DM1`e yanıt verdiklerini gösterdi.
ASPİRİN TAMOKSİFEN DİRENCİNİ KIRARAK TÜMÖRLERİN KÜÇÜLMESİNE NEDEN OLDU
Avrupa Moleküler Biyoloji Organizasyonu (EMBO) tarafından desteklenen ikinci çalışmada ise, Dr. Şahin ve ekibi meme kanseri hastalarının yaklaşık %70`ini oluşturan östrogen reseptör (ER) pozitif hastalarda, çok uzun süredir kullanılan tamoksifen adlı ilaca geliştirilen direncin PDE4D geninin ürettiği Fosfodiesteraz 4D enziminin fazla aktivasyonundan kaynaklandığını gösterip, bu enzimin dipiridamol ya da Aspirin gibi ilaçlarla bloke edilip tamoksifen direncinin kırılabileceğini gösterdiler. Bu çalışmada 100 yıldır farklı amaçlar ile kullanılan Aspirin`in tamoksifen direncini kırarak tümörlerin küçülmesine neden olduğu gösterildi.
Bu iki klinik öncesi çalışmada da, meme kanseri tedavisinde çok sık kullanılan ilaçlara geliştirilen direnci kırabilecek şu an farklı amaçlar için ya klinik test aşamasında olan (Volasertib) ya da FDA onaylı olan (Aspirin) ilaçlar belirlenmiş olup, ileride yapılabilecek klinik testlerin önü de açılmış oldu.