Batı Afrika`daki siyasi dengeleri altüst edecek kapasiteye sahip Gambiya sorununu Afrika Araştırmacıları Derneği`nden İstanbul Medeniyet Üniversitesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Muhammed Tandoğan ve İstanbul Aydın Üniversitesi`nden Muhammed Guéye sorulan sorulara cevap verdiler.
Medeniyet Üniversitesi Doç. Dr. Muhammed Tandoğan
Sizce Gambiya`da yaşanan sorunun kaynağı nedir?
Bugünkü durumu anlamak için 19.yüzyılda Sudan`daki çatışmaya bakmak lazım. Mısır Sudanı`nın İngilizlere verilerek Sudan`ın paylaşılması gibi bir kriz var bugün. Fransa Senegal`den vazgeçmek istemiyor, İngilizler ise “Gambiya bizim” diyor. Gambiya`daki yer altı kaynakları eski sömürgeciler için çok önemli.
Bu iki sömürgeci Batılı ülkenin arzusu neydi?
Geçmişte Mali`de ve Nijerya`da yaptıkları gibi, bu iki ülke Jammeh üzerinden bölgesel bir çatışma yaratmak istedi. Bunun için de ECOWAS`ı kullandılar. Amaçları Sierra Leone`yi, Gambiya`yı ve Senegal`i savaşa çekmekti. Senegal`in eski konumunu unutmamak gerek. Fransız hâkimiyeti sürerken Senegal bir sömürge koordinasyon merkeziydi. Batılı haber ajanslarının mütemadiyen “Senegal ordusu girdi, girecek” şeklinde haber yapması bir tesadüf değil. Çatışma çıkması en çok İngilizler ve Fransızlara yarardı.
Oyunu bozan ne oldu?
Senegalli diplomatların gayreti tüm girişimleri boşa çıkardı. Senegal hiçbir şekilde olaya dahil olmadı, istemedi de. Sebebiyse ülkesinin güneyindeki isyancıların Jammeh`le aynı kabileden olması. Arabuluculuk taleplerini hep reddettiler. Olası bir müdahalenin bölgesel bir istikrarsızlığa neden olacağını biliyorlardı.
İstanbul Aydın Üniversitesi Muhammed Gueye
Sizce Gambiya`da eski lider Jammeh ile yeni seçilen Barrow çatışmasının içyüzünde ne var?
Gambiya`nın içerisinde uzun bir nehir var. Nehir boyunca kurulan Pazar yerleri ülkenin en önemli ekonomik kaynağı durumunda. Fakat Senegal bu nehrin iki yakasını birleştirmek için bir köprü projesi geliştirdi. Köprü inşa edildiği anda oradaki Pazar yerlerinin bir anlamı kalmayacak. Jammeh bu projeye karşı çıkan bir liderdi. Barrow ise köprüyü yapmak ve Senegal`le iyi geçinmek istiyor. Bir diğer çatışma noktası da İngiltere. Ülke, Jammeh döneminde İngiliz Topluluklar Birliği`nden çıktı. Barrow da Jammeh`in aksine birliğe dönmek istiyor. Jammeh de doğal olarak “Barrow benim 20 yıldır yaptığım her şeyi yıkacak” gözüyle meseleye bakıyor.
Senegal`in Gambiya ile rekabeti durumu nasıl etkiliyor?
Senegal`in güneyinde 1982`den beri isyan var. Ayaklanmaya katılan topluluk Jammeh`in kabilesinden. Sanki Jammeh isyancıları destekliyor gibi bir algı yaratmak isteseler de Gambiya lideri hep bunu reddetti.
Krizin arkasında hala Senegal`de askeri varlığını sürdüren Fransa`nın nasıl rolü var?
Fransızların Senegal`e desteği motivasyondan daha fazla değil. Medyanın yazdığı gibi de Senegal Gambiya`ya girmedi. Sadece sınıra asker yığdı. Ön plandaki ülkeler Moritanya, Sierra Leone ve Nijerya. Senegal kendisine aracılık teklif edilmesine rağmen kabul etmedi. Ülkesindeki isyancılar Jammeh ile aynı kabileden olduğu için çatışmaya dahil olması kendi açısından kabul edilemezdi.
Sizce Gambiya`daki iktidar problemi çözüldü mü?
Öyle gibi gözüküyor. Ama Jammeh`e bağlı 34 yerel halkın Barrow`u nasıl karşılayacağını bilemiyoruz.
STAR