Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde bulunan Zerzevan Kalesi'nde yapılan arkeolojik çalışmalarda İslamiyetten öncesine ait bin 500 yıllık yeraltı sığınağı ortaya çıkarıldı.
Demirölçek (Kelazerzewan) köyü yakınlarında bulunan Zerzevan Kalesi'nde, 2014 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı, Diyarbakır Müzesi ve Dicle Üniversitesinin işbirliği ile başlayan kazı devam ediyor.
Kalede, 60 dönümlük alan üzerinde 12-15 metre yüksekliğinde ve bin 200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, yeraltı ibadethanesi, sığınaklar, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı bulunuyor.
Tarihe ışık tutan kalede 100 kişilik ekip ile beraber yapılan kazılar 3’üncü yılına girdi. Kazılarda İslamiyetten öncesine ait bin 500 yıllık 400 kişinin sığabileceği yeraltı sığınağı ortaya çıkarıldı.
2.5 buçuk metre uzunluğunda olan sığınakta, 6 havalandırma boşluğu bulunuyor. Hem sağlam hem de insanların rahatlıkla barınabileceği bir alan üzerine inşa edilen sığınakta, savaş dönemlerinde binlerce insanın geçici olarak barındığını tahmin ediliyor.
Zerzevan Kalesinin tarihi:
Askeri yerleşim antik yol güzergâhında, 124 metre yükseklikteki kayalık bir tepenin üzerine kurulan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasında stratejik bir noktada yer alıyor. Yerleşim konumu itibariyle bütün vadiye hâkim, antik ticaret yolu üzerinde, geniş bir alanı kontrol altında tutan, stratejik bir Roma sınır garnizonu olan kale aynı zamanda Roma-Sasani arasındaki büyük mücadelelere de sahne oldu.
Roma'daki ismi ‘Samachi’ olan yerleşimin ilk inşa edildiği dönem kesin olmamakla birlikte devam eden kazılar ile kesin sonuçlara ulaşılacak. Yerleşimin surları ve yapıları Anastasios I (M.S. 491-518) ve Justinianos I (M.S. 527-565) dönemlerinde onarılarak, bazıları ise yeniden inşa edilerek mevcut son haline getirildi.
M.S. 639'da İslam orduları tarafından bölgenin fethine kadar yerleşim kullanıldı ve önemini sürdürdü. Zerzevan Kalesi'nde yapılacak uzun süreli kazı çalışmaları ile bölgenin Roma dönemine ışık tutulacak. (M. Hüseyin Temel, Emrah Deniz – İLKHA)