Furkan Can / İnzar Dergisi
Geçtiğimiz ay ilk bölümünü verdiğimiz Filistin dosyamızın uzunluğu nedeniyle ikinci bölümünü bu ayki sayımızda devam ediyoruz. Bu ay Filistin direniş örgüt ve hareketleri ile şahsiyetlerinin işlendiği dosyamızda ayrıca ambargo altındaki Gazze’nin son savaş öncesi içinde bulunduğu ağır şartlarını maddeler halinde sıraladık.
DİRENİŞ ÖRGÜTLERİ
1. El-Fetih
1960’ların başında sürgünde kurulmuş 40 civarında Filistin teşkilatı içinde en önemli grup el-Fetih’tir. Filistin direnişinin en önemli kilometre taşlarından biri olan el-Fetih, Yaser Arafat’ın (Ebu Ammar) önderliğinde 1959’da kurulmuştur. Teşkilatın kurucuları arasında, bu dönemde Arafat’ın en yakın arkadaşları olan Ebu Iyad (Salah Halef) ve Ebu Cihad (Halil el-Vezir) da bulunmaktadır. Arafat ve arkadaşları, Süveyş Kanalı bölgesinde İngilizlerle çatışmaya giren Filistinlilerin başında yer almıştır. El-Fetih hareketi, özellikle 1993 Oslo Anlaşması’ndan sonraki süreçte ciddi bir değişim geçirmiş ve İsrail’e karşı mücadelede “müzakere” yöntemine ağırlık vermeye başlamıştır. 2004 yılında Yaser Arafat şüpheli bir şekilde öldükten sonra karizmatik liderlik sorunu yaşayan el-Fetih, Mahmud Abbas’ı hem grup hem de ülke lideri olarak seçerken, Ocak 2006’da yapılan genel seçimlerde oy oranının HAMAS’tan daha düşük çıkması ile hareketin direnişteki öncülük rolü de tartışılmaya başlanmıştır. Grubun karizmatik liderlerinden biri olan hapisteki Mervan Barguti bağımsız bir parti kurarken, Dahlan ile Mahmud Abbas arasında meydana gelen iktidarı kapma savaşı El-Fetih’i iç çekişmelerin içine çekmiştir.
2. Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ)
FKÖ Filistinli örgütlerin çatı örgütüdür, temelleri Ocak 1964’te Kahire’de toplanan Arap Birliği Zirvesi ile atılmıştır. FKÖ’nün kurulmasına Filistinli direniş örgütleri değil Arap hükümetleri öncülük etmiştir. FKÖ’nün kurumsallaşması aşamasında Arap ülkeleri, Filistinlileri mücadele için yetiştirmek amacıyla askerî okullarına almayı teklif etmişlerdir. Ayrıca teşkilatın finansmanı için bir Filistin Millî Fonu oluşturulmuştur. Arap ülkelerinde FKÖ ofisleri açılmış ve o sıralarda Gazze ve Sina’da üslenen bir Filistin Kurtuluş Ordusu kurulmuştur. Bir anlamda Filistin davasının siyasi temsilcisi olan ve çok sayıda Filistinli örgütü bir çatı altında toplayan FKÖ, 1967 Arap-İsrail Savaşı’nda etkinliğini arttırmıştır. FKÖ, Arafat’ın ölümünden itibaren yaşadığı taban kaybı ve meşruiyet tartışmalarından kurtulmak için tüm grupların katıldığı bir ulusal uzlaşma sürecinin zorunluluğunu görmekle birlikte buna hazır olmayan bir görünüm sergilemektedir.
3. Filistin İslami Direniş Hareketi (HAMAS)
İlk defa 1978 yılında el-Mucamma’ el-İslâmî adlı bir hayır kuruluşu olarak Şeyh Ahmed Yasin tarafından Gazze’de kurulan, daha sonra silahlı harekete dönüşen Filistin İslami Direniş Hareketi (HAMAS), 1987 yılındaki İntifada ile birlikte popüler bir nitelik kazanmıştır. Mısır merkezli Müslüman Kardeşler Örgütü’nün Filistin kanadı olarak da bilinmektedir. HAMAS, 1992 yılında silahlı kanadı İzzettin Kassam’ı kurarak İsrail’e karşı silahlı eylemlerini yoğunlaştırmıştır. Hem siyasi hem de silahlı direnişi aynı anda yürüten HAMAS, İsrail’in yanı sıra ABD ve AB’nin terörist gruplar listesine alınmıştır. Giderek Filistin direnişinin merkezine yerleşen HAMAS, bu gücünü siyasete taşımak üzere girdiği 2006 genel seçimlerinden birinci çıkmasının ardından, Filistin siyasetinin de en önemli belirleyeni hâline gelmiştir. Hükümete geldiği 2006 yılından bu yana büyük bir siyasi ve ekonomik ambargoya maruz kalan grubun bir- çok milletvekili ve üst düzey yetkilisi de esir edilmiştir. Detaylı bir 2013 ocak sayımızda verilmiştir.
4. İslami Cihad
İslami Cihad, İran İslam Devrimi’nden hemen sonra, 1980 yılında Fethi Şikaki ve Abdülaziz Avde tarafından kurulmuştur. Aslen öğretmen olan Şikaki, 1967 yılında girdiği Müslüman Kardeşler grubundan 1975’ten sonra ayrılmış ve İslam devriminden etkilenerek silahlı bir hareket oluşturmuştur. Örgütün adı ilk olarak 24 Mayıs 1982’de Fransız Sefareti’ne yapılan bombalı saldırıyı üstlenmesiyle duyulmuştur. FKÖ ve HAMAS’tan sonra Filistin topraklarında en güçlü üçüncü örgüt olan İslami Cihad, fikri yapısı ve eylemleriyle diğer İslami direniş örgütleri ve cemaatlerinden ayrılmıştır. Örgütün fikrî oluşumunda Cemaleddin Afgani’den Seyyid Kutub’a kadar çok sayıda Müslüman düşünürün fikirleri etkili olmuştur. Düşünce itibarıyla köklü bir yapıya sahip olan örgüt, fiili eylemleriyle de oldukça etkindir. İslami Cihad lideri Fethi Şikaki, Ekim 1995’te Mossad’ın düzenlediği saldırı sonucu Malta’da şehid edilmiştir.
5. Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC)
Arap Milliyetçi Hareketi’nin Filistin kolu, FKÖ’den ayrılarak Filistin Ulusal Kurtuluş Cephesi’ni oluşturmuş ve 1964 yılının Kasım ayından itibaren İsrail’e karşı çeşitli saldırılar gerçekleştirmiştir. 1967 yılının sonunda bu grup adını Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC) olarak değiştirmiştir. Marksist nitelikli bir örgüt olan FHKC, Kudüslü Ortodoks bir aileden gelen George Habbaş tarafından kurulmuştur. FHKC uçak kaçırma eylemiyle adını uluslararası alanda duyurmuştur. Şubat 1969’da Nayef Havatme liderliğinde yaşanan bölünme sonucunda zayıflamıştır. 1970 yılında Ürdün’deki Haşimi Krallığı’nın Filistinlilere yaşattığı bozgunun (Kara Eylül olayları) ardından FHKC bakış açısını değiştirmiş ve 1971’de FKÖ’ye katılmıştır. FKÖ’nün Marksist kanadını oluşturan FHKC, örgüt içindeki “red cephesi”nin liderliğini üstlenmiştir.
6. Filistin Demokratik Kurtuluş Cephesi (FDKC)
Ortodoks Hıristiyan asıllı sol görüşlü Nayef Havatme’nin FHKC’den Şubat 1969’da ayrılmasıyla Filistin Demokratik Halk Kurtuluş Cephesi kurulmuş; 1974 yılında örgütün ismi Filistin Demokratik Kurtuluş Cephesi (FDKC) olarak değiştirilmiştir. 1969 ile 1970 yılları arasında FHKC ile benzer bir tavır geliştiren FDKC, siyasi düzlemde FHKC’den ayrılmaktadır. FHKC’nin daha solunda bir siyasi çizgiye sahip olan örgüt, bugüne kadar çok sayıda silahlı saldırının sorumluluğunu üstlenmiştir. 1969’da “Yahudilerin denize dökülmesi” sloganını sıklıkla kullanan FDKC, 1970’te İsrail radikal solu ile diyalog başlatmıştır. 1973’te el-Fetih ve Filistinli komünistlerle bir araya gelen FDKC, “iki devletli çözüm”ü destekliyor.
7- El-Saika
1966 yılında kurulan ve Suriye tarafından desteklenen el-Saika ya da diğer adıyla Halk Özgürlük Mücadelesinin Öncüleri grubu, daha çok Suriyelilerden oluşmuş ve Suriye’nin bölgesel politikalarıyla uyumlu eylemler düzenlemiştir. Lübnan İç Savaşı sırasında Suriye güçleri ile birlikte el-Fetih’e karşı savaşmıştır. Merkezi Şam’da bulunan örgütün eylem potansiyeli diğer örgütlere göre düşüktür. Hâlen 1.500 civarında üyesi olduğu bilinmektedir. 1990’lı yıllarda Madrid, Oslo ve Washington’da yapılan tüm barış görüşmelerine muhalefet etmiştir. Günümüzde yaygın biçimde eylemleri yoktur.
8. Filistin’in Özgürlüğü İçin Halk Cephesi- Genel Komutanlık (PFLP-GC)
Filistin Özgürlüğü İçin Halk Cephesi’nden ayrılan Ahmet Cibril liderliğinde sol fraksiyonda bir gruptur. 1968 yılında kurulan örgüt, orijinal bir program yerine Ahmet Cibril’in George Habbaş’a muhalefetiyle şekillenen bir eylemselliğe sahiptir. Habbaş’ın Suriye yanlısı tutumu bölünmede en önemli rolü oynamıştır. İsrail ile her ne türlü olursa olsun siyasal bir uzlaşmaya karşı olan örgüt, Filistin Ulusal Otoritesi’ne karşı da önemli bir muhalefet yürütmektedir. Filistin içinde ciddi bir etkinliği bulunmayan grup daha çok Lübnan’daki mülteci kamplarında etkindir. Lübnan Hizbullah’ına da destek veren grup, Suriye’ye yakın duruşunu sürdürmektedir.
ŞAHSİYETLER…
DİRENİŞ ÖRGÜTLERİ
1. El-Fetih
1960’ların başında sürgünde kurulmuş 40 civarında Filistin teşkilatı içinde en önemli grup el-Fetih’tir. Filistin direnişinin en önemli kilometre taşlarından biri olan el-Fetih, Yaser Arafat’ın (Ebu Ammar) önderliğinde 1959’da kurulmuştur. Teşkilatın kurucuları arasında, bu dönemde Arafat’ın en yakın arkadaşları olan Ebu Iyad (Salah Halef) ve Ebu Cihad (Halil el-Vezir) da bulunmaktadır. Arafat ve arkadaşları, Süveyş Kanalı bölgesinde İngilizlerle çatışmaya giren Filistinlilerin başında yer almıştır. El-Fetih hareketi, özellikle 1993 Oslo Anlaşması’ndan sonraki süreçte ciddi bir değişim geçirmiş ve İsrail’e karşı mücadelede “müzakere” yöntemine ağırlık vermeye başlamıştır. 2004 yılında Yaser Arafat şüpheli bir şekilde öldükten sonra karizmatik liderlik sorunu yaşayan el-Fetih, Mahmud Abbas’ı hem grup hem de ülke lideri olarak seçerken, Ocak 2006’da yapılan genel seçimlerde oy oranının HAMAS’tan daha düşük çıkması ile hareketin direnişteki öncülük rolü de tartışılmaya başlanmıştır. Grubun karizmatik liderlerinden biri olan hapisteki Mervan Barguti bağımsız bir parti kurarken, Dahlan ile Mahmud Abbas arasında meydana gelen iktidarı kapma savaşı El-Fetih’i iç çekişmelerin içine çekmiştir.
2. Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ)
FKÖ Filistinli örgütlerin çatı örgütüdür, temelleri Ocak 1964’te Kahire’de toplanan Arap Birliği Zirvesi ile atılmıştır. FKÖ’nün kurulmasına Filistinli direniş örgütleri değil Arap hükümetleri öncülük etmiştir. FKÖ’nün kurumsallaşması aşamasında Arap ülkeleri, Filistinlileri mücadele için yetiştirmek amacıyla askerî okullarına almayı teklif etmişlerdir. Ayrıca teşkilatın finansmanı için bir Filistin Millî Fonu oluşturulmuştur. Arap ülkelerinde FKÖ ofisleri açılmış ve o sıralarda Gazze ve Sina’da üslenen bir Filistin Kurtuluş Ordusu kurulmuştur. Bir anlamda Filistin davasının siyasi temsilcisi olan ve çok sayıda Filistinli örgütü bir çatı altında toplayan FKÖ, 1967 Arap-İsrail Savaşı’nda etkinliğini arttırmıştır. FKÖ, Arafat’ın ölümünden itibaren yaşadığı taban kaybı ve meşruiyet tartışmalarından kurtulmak için tüm grupların katıldığı bir ulusal uzlaşma sürecinin zorunluluğunu görmekle birlikte buna hazır olmayan bir görünüm sergilemektedir.
3. Filistin İslami Direniş Hareketi (HAMAS)
İlk defa 1978 yılında el-Mucamma’ el-İslâmî adlı bir hayır kuruluşu olarak Şeyh Ahmed Yasin tarafından Gazze’de kurulan, daha sonra silahlı harekete dönüşen Filistin İslami Direniş Hareketi (HAMAS), 1987 yılındaki İntifada ile birlikte popüler bir nitelik kazanmıştır. Mısır merkezli Müslüman Kardeşler Örgütü’nün Filistin kanadı olarak da bilinmektedir. HAMAS, 1992 yılında silahlı kanadı İzzettin Kassam’ı kurarak İsrail’e karşı silahlı eylemlerini yoğunlaştırmıştır. Hem siyasi hem de silahlı direnişi aynı anda yürüten HAMAS, İsrail’in yanı sıra ABD ve AB’nin terörist gruplar listesine alınmıştır. Giderek Filistin direnişinin merkezine yerleşen HAMAS, bu gücünü siyasete taşımak üzere girdiği 2006 genel seçimlerinden birinci çıkmasının ardından, Filistin siyasetinin de en önemli belirleyeni hâline gelmiştir. Hükümete geldiği 2006 yılından bu yana büyük bir siyasi ve ekonomik ambargoya maruz kalan grubun bir- çok milletvekili ve üst düzey yetkilisi de esir edilmiştir. Detaylı bir 2013 ocak sayımızda verilmiştir.
4. İslami Cihad
İslami Cihad, İran İslam Devrimi’nden hemen sonra, 1980 yılında Fethi Şikaki ve Abdülaziz Avde tarafından kurulmuştur. Aslen öğretmen olan Şikaki, 1967 yılında girdiği Müslüman Kardeşler grubundan 1975’ten sonra ayrılmış ve İslam devriminden etkilenerek silahlı bir hareket oluşturmuştur. Örgütün adı ilk olarak 24 Mayıs 1982’de Fransız Sefareti’ne yapılan bombalı saldırıyı üstlenmesiyle duyulmuştur. FKÖ ve HAMAS’tan sonra Filistin topraklarında en güçlü üçüncü örgüt olan İslami Cihad, fikri yapısı ve eylemleriyle diğer İslami direniş örgütleri ve cemaatlerinden ayrılmıştır. Örgütün fikrî oluşumunda Cemaleddin Afgani’den Seyyid Kutub’a kadar çok sayıda Müslüman düşünürün fikirleri etkili olmuştur. Düşünce itibarıyla köklü bir yapıya sahip olan örgüt, fiili eylemleriyle de oldukça etkindir. İslami Cihad lideri Fethi Şikaki, Ekim 1995’te Mossad’ın düzenlediği saldırı sonucu Malta’da şehid edilmiştir.
5. Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC)
Arap Milliyetçi Hareketi’nin Filistin kolu, FKÖ’den ayrılarak Filistin Ulusal Kurtuluş Cephesi’ni oluşturmuş ve 1964 yılının Kasım ayından itibaren İsrail’e karşı çeşitli saldırılar gerçekleştirmiştir. 1967 yılının sonunda bu grup adını Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC) olarak değiştirmiştir. Marksist nitelikli bir örgüt olan FHKC, Kudüslü Ortodoks bir aileden gelen George Habbaş tarafından kurulmuştur. FHKC uçak kaçırma eylemiyle adını uluslararası alanda duyurmuştur. Şubat 1969’da Nayef Havatme liderliğinde yaşanan bölünme sonucunda zayıflamıştır. 1970 yılında Ürdün’deki Haşimi Krallığı’nın Filistinlilere yaşattığı bozgunun (Kara Eylül olayları) ardından FHKC bakış açısını değiştirmiş ve 1971’de FKÖ’ye katılmıştır. FKÖ’nün Marksist kanadını oluşturan FHKC, örgüt içindeki “red cephesi”nin liderliğini üstlenmiştir.
6. Filistin Demokratik Kurtuluş Cephesi (FDKC)
Ortodoks Hıristiyan asıllı sol görüşlü Nayef Havatme’nin FHKC’den Şubat 1969’da ayrılmasıyla Filistin Demokratik Halk Kurtuluş Cephesi kurulmuş; 1974 yılında örgütün ismi Filistin Demokratik Kurtuluş Cephesi (FDKC) olarak değiştirilmiştir. 1969 ile 1970 yılları arasında FHKC ile benzer bir tavır geliştiren FDKC, siyasi düzlemde FHKC’den ayrılmaktadır. FHKC’nin daha solunda bir siyasi çizgiye sahip olan örgüt, bugüne kadar çok sayıda silahlı saldırının sorumluluğunu üstlenmiştir. 1969’da “Yahudilerin denize dökülmesi” sloganını sıklıkla kullanan FDKC, 1970’te İsrail radikal solu ile diyalog başlatmıştır. 1973’te el-Fetih ve Filistinli komünistlerle bir araya gelen FDKC, “iki devletli çözüm”ü destekliyor.
7- El-Saika
1966 yılında kurulan ve Suriye tarafından desteklenen el-Saika ya da diğer adıyla Halk Özgürlük Mücadelesinin Öncüleri grubu, daha çok Suriyelilerden oluşmuş ve Suriye’nin bölgesel politikalarıyla uyumlu eylemler düzenlemiştir. Lübnan İç Savaşı sırasında Suriye güçleri ile birlikte el-Fetih’e karşı savaşmıştır. Merkezi Şam’da bulunan örgütün eylem potansiyeli diğer örgütlere göre düşüktür. Hâlen 1.500 civarında üyesi olduğu bilinmektedir. 1990’lı yıllarda Madrid, Oslo ve Washington’da yapılan tüm barış görüşmelerine muhalefet etmiştir. Günümüzde yaygın biçimde eylemleri yoktur.
8. Filistin’in Özgürlüğü İçin Halk Cephesi- Genel Komutanlık (PFLP-GC)
Filistin Özgürlüğü İçin Halk Cephesi’nden ayrılan Ahmet Cibril liderliğinde sol fraksiyonda bir gruptur. 1968 yılında kurulan örgüt, orijinal bir program yerine Ahmet Cibril’in George Habbaş’a muhalefetiyle şekillenen bir eylemselliğe sahiptir. Habbaş’ın Suriye yanlısı tutumu bölünmede en önemli rolü oynamıştır. İsrail ile her ne türlü olursa olsun siyasal bir uzlaşmaya karşı olan örgüt, Filistin Ulusal Otoritesi’ne karşı da önemli bir muhalefet yürütmektedir. Filistin içinde ciddi bir etkinliği bulunmayan grup daha çok Lübnan’daki mülteci kamplarında etkindir. Lübnan Hizbullah’ına da destek veren grup, Suriye’ye yakın duruşunu sürdürmektedir.
ŞAHSİYETLER…