ABD’nin önde gelen eğitim kurumlarından biri olan Cornell Üniversitesi, günlük hayatta milyonlarca insanın yaşadığı bir soruna bilimsel yanıt verdi: Soğan doğrarken neden gözlerimiz yanar ve yaşarır? Ve daha da önemlisi: Bu nasıl önlenir?
Yıllardır halk arasında kulaktan kulağa dolaşan pek çok yöntem vardı: Soğanı buzdolabına koymak, gözlük takmak, soğuk su altında doğramak, hatta ağızda su tutmak... Ancak araştırmacılar, tüm bu pratiklerin çoğunun işe yaramadığını gösterdi. Bilimsel verilere dayanan yeni çalışmaya göre, çözüm çok daha basit ama sabır gerektiriyor.
Cornell Üniversitesi araştırma ekibi, bu sorunun aslında doğrama tekniğinden kaynaklandığını keşfetti. Deneysel bir düzeneğin kullanıldığı araştırmada, farklı kesme hızları ve bıçak türleri test edildi. Soğanlar özel kameralarla izlenerek, kesim sırasında havaya yayılan sıvılar detaylı biçimde analiz edildi.
Sonuç netti:
Kör bıçaklarla hızlı doğrama, havaya çok daha fazla tahriş edici sıvının yayılmasına neden oluyor. Bu da göz yaşlarının asıl sebebi olan syn-propanethial-S-oxide adlı kimyasalın gözle temasını artırıyor.
Keskin ve ince bir bıçakla yavaşça doğramak, bu sıvıların salınımını büyük ölçüde azaltıyor. Böylece gözler korunuyor, ağlama riski minimuma indiriliyor.
Bilim insanları, geliştirdikleri özel bir “giyotin düzeneği” ile farklı bıçak tiplerini ve kesim hızlarını test etti. Soğanlar siyaha boyanarak, sıçrayan damlaların görünürlüğü artırıldı. Yüksek hızlı kameralar sayesinde her hareket kaydedildi.
Veriler şunu gösterdi:
Kör bıçaklar, soğanı kesmeden önce ezer, böylece içinde basınç birikir.
Bıçak sonunda soğana nüfuz ettiğinde, bu basınç birden boşalır ve sıvı hızla etrafa yayılır.
Bu da gözle temas eden tahriş edici buhar miktarını artırır.
Çoğu kişi, soğanı buzdolabına koymanın işe yaradığını düşünür. Ancak araştırma bu miti de çürüttü. 12 saat boyunca buzdolabında bekletilen soğanların, oda sıcaklığındakilere göre daha fazla sıvı sıçrattığı tespit edildi. Bu da soğuk ortamın tahriş edici etkileri azaltmadığını, aksine artırabileceğini ortaya koydu.
Araştırmanın sonunda, profesyonel şeflerin yıllardır uyguladığı yöntem bilimsel olarak da doğrulandı:
Soğanı doğramanın en doğru yolu; çok keskin ve ince bir bıçakla, yavaş ve dikkatli şekilde doğramaktır.
Bu yöntemle:
Havaya yayılan tahriş edici maddeler azalıyor.
Gözlerde yanma ve sulanma önleniyor.
Doğrama işlemi daha güvenli ve konforlu hale geliyor.
